Transport Corridor Europe Caucasus and Asia kelimelerinden gelen Avrupa-Kafkasya-Asya Ulaşım Koridoru olarak tanımlanan TRACECA, İpek Yolu’nun Avrupa Rönesanssı olarak da biliniyor. İntermodal taşımacılık sisteminin en güçlü modellerinden biri olacak TRACECA Projesi için ilk adım, Mayıs 1993 tarihinde Brüksel’de yapılan bir konferansta 8 TRACECA ülkesinin (5 Orta Asya Cumhuriyeti ve 3 Kafkasya Cumhuriyeti) ticaret ve ulaştırma bakanlıklarının katılımı ile AB tarafından teknik yardımın Doğu-Batı eksenin Avrupa’dan, Karadeniz’e geçerek Kafkasya ve Hazar Denizini içine alarak Orta Asya’ya uzanan bir ulaştırma koridorunun geliştirilmesi için finanse edilmesine karar vermesiyle atıldı.

TRACECA Programı’na temel teşkil eden “Çok-Taraflı Temel Anlaşma(MLA )” ise Türkiye, Ukrayna, Moldova, Romanya ve Bulgaristan’ın da katılımıyla 12 ülkenin devlet ve hükümet başkanları tarafından 8 Eylül 1998 tarihinde imzalandı. Anlaşma, taraf ülkeler arasında ekonomik ilişkiler, ticaret ve iletişimi geliştirmek amacıyla uluslararası taşımacılığı kolaylaştırmak için taşımacılık politikalarının ve taşımacılık alanındaki yasal çerçeve ve işlemlerin uyumlaştırılmasını hedefliyor. 2009 yılında İran’ın da MLA’yı imzalamasıyla TRACECA Programı’ndaki ülke sayısı 13’e çıktı. Türkmenistan Tacis TRACECA Programı’na katılımcı olmakla birlikte, MLA’ya taraf değil. 2000 yılında, Temel Anlaşmanın (MLA) hükümlerini uygulamak ve tamamlamak için TRACECA Hükümetlerarası Komisyonu (IGC), 2001 yılında ise IGC’nin yürütme organı olarak görev yapan IGC TRACECA Daimi Sekreterliği kuruldu. Daimi sekreterliğin her üye ülkede daimi temsilcileri (Ulusal Sekreterlikler) bulunuyor.

Demir İpek Yolu

TRACECA ulaştırma koridoru Doğu Avrupa’dan başlayıp (Bulgaristan, Romanya, Ukrayna), Türkiye’ye uzanıyor. Karadeniz üzerinden Gürcistan’daki Poti ve Batum limanlarına ulaşıp, Güney Kafkasya ulaştırma ağları ile bölgeyi kara yolundan Türkiye’ye bağlıyor. TRACECA, Azerbaycan üzerinden Hazar feribotları (Bakü-Türkmenbaşı, Bakü-Aktau) ile Orta Asya devletleri Türkmenistan ve Kazakistan’a demiryolu ağları ile ulaşıyor. Bu ülkelerin ulaştırma ağları Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan üzerinden Çin ve Afganistan sınırına dayanıyor. Avrupa’ya alternatif ulaşım hattı sunması nedeniyle stratejik önemi bulunan TRACECA, ayrıca, Orta Asya ülkelerinin Uzakdoğu ile yeniden ticari bağlantılarını sağlayıp, tarihi İpek Yolu’nun yeniden önemli bir ticaret yolu haline gelmesine zemin hazırlıyor. Tarihi İpek Yolu’nu demiryolu ağlarında yeniden canlandıracağı için “İpek Demiryolu” olarak nitelenen proje, batıda boğaz geçişli Marmaray demiryolu tüneliyle Avrupa demiryolu ağına, doğuda da Kazakistan ve Çin demiryolu hatlarına bağlanacak. Proje tamamlandığında, İngiltere’den hareket eden bir trenin kesintisiz bir biçimde Çin’e kadar gidebilmesi öngörülüyor. Avrupa Birliği, projenin hayata geçirilmesi yönünde mali anlamda da desteğini sürdürüyor. Böylece Avrupa’yla Orta Asya arasındaki yük taşımacılığının büyük oranda demiryoluna kaydırılması hedefleniyor.

Türkiye TRACECA’NIN merkezinde yer alacak

TRACECA Projesi’nde Türkiye, Avrupa’nın Orta Asya ve Kafkasya’ya ulaşımı için olanaklar sunması bakımından merkezi bir rol oynuyor. Bu kapsamda, TRACECA ulaştırma koridorunun Asya-Avrupa bağlantısını sağlayacak kolu olan Kars-Tiflis-Bakü (BTK) Demiryolu Projesi, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Gürcistan Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından Şubat 2007’de Tiflis’te imzalandı. BTK projesi, Türkiye ile Gürcistan arasında doğrudan demiryolu bağlantısı kurmak ve mevcut demiryolu hattıyla Gürcistan üzerinden Türkiye ile Azerbaycan, Orta Asya, Çin ve Moğolistan arasında demiryolu bağlantısı oluşturmak amacını taşıyor. BTK ile Kafkasya, Orta Asya, Uzakdoğu ve Avrupa arasındaki nakliyenin önemli bir bölümü Türkiye üzerinden sağlanacak. Türkiye, Ortadoğu ve Kafkasya’daki enerji kaynaklarının dünyaya ulaşmasında önemli bir köprü konumunun yanında, bu proje ile ulaşımda da stratejik pozisyonunu artıracak. Demiryolu projesi, üç ülke halkı için de önemli ekonomik getiri sağlayacak. Rusya ile Türkiye arasında da bir ulaşım koridoru haline gelebilecek olan BTK hattı, hem Azerbaycan, Nahçıvan ve Türkiye’yi birleştirecek hem de Asya ile Avrupa arasında ulaşım koridoru rolünü üstlenecek. BTK, Tiflis üzerinden Türkiye’nin Akdeniz limanı Ceyhan’a varacak olan BTC petrol boru hattı ve henüz yapımı tamamlanmamış olan Tiflis ile Erzurum arasındaki doğalgaz boru hattının ardından, Azerbaycan’ın Hazar Denizi ile Avrupa kıtası arasındaki üçüncü bağlantısı olacak.

TRACECA Projesi’nin tamamlanması ile demiryolu ve karayolu bağlantıları olan limanlardaki ana nakliyat merkezleriyle Türkiye, Avrupa-Asya yük trafiğinde merkezi bir üs olarak kullanılacak. Projenin gerçekleşmesi Türkiye’ye Orta Asya Türk cumhuriyetleri ile ilişkilerini geliştirme fırsatını sunacak dahası karayolu üzerinden Orta Asya ile bağlantı kurulabilecek. Bu ise Türkiye’nin Güney Kafkasya ülkeleri ve Asya ülkeleri ile ticaret hacmini artıracak. Bu durum da Avrupa ülkelerinin gözünde Türkiye’nin değerini artıracak. Projenin Türkiye üzerinden Orta Doğu ülkelerine uzanma fırsatı da bulunuyor.

Traceca programı’nın amacı

• Bölgedeki ticareti geliştirmek için üye ülkeler arasındaki işbirliğinin teşvik edilmesi,
• Uluslararası ulaştırma koridoru Avrupa-Kafkasya-Asya TRACECA'nın Trans-Avrupa Networks’e (TENs) dönüştürülmesinde ki en uygun entegrasyonu teşvik etmek,
• Ticaret ve ulaştırma sistemlerinin gelişimini sağlayan faktörleri tanımlamak,
• TRACECA projelerini, IFIs ve özel yatırımcıların kredilerini etkilemek için teşvik etmek,
• Avrupa, Karadeniz, Kafkasya, Hazar Denizi ve Asya bölgelerinde ekonomik ilişkilerin, ticaretin ve ulaştırma bağlantılarının gelişimi,
• Uluslararası yol, hava ve demiryolu ve de ticari denizcilik konularını içeren ulaştırma pazarına girişleri kolaylaştırmak,
• Malların, yolcuların ve Hidrokarbon'un uluslararası ulaştırmasını teşvik etmek,
• Trafik ehemmiyetinin, malların güvenliğinin ve çevresel korumanın garanti edilmesi,
• Değişik ulaştırma modları arasında eşit rekabet oluşturmak.