e
Banner


ORTAK TRANSİT REJİMİ
Mustafa Kemal AVCI / TOBB UND Lojistik Yatırım A.Ş. Genel Müdür Danışmanı




transit_abTürkiye’nin Ortak Transit Sözleşmesi’ne taraf olmasının Avrupa Birliği yolunda son on yıl içerisinde elde edilen en önemli kazanımlardan birisi olduğunu belirten TOBB UND Lojistik Yatırım A.Ş. Genel Müdür Danışmanı Mustafa Kemal Avcı, bu sistem sayesinde taşımacılık ve lojistik sektörünün hem zaman hem de maliyet açısından önemli kazanımlar elde edeceğini söyledi. 
 
Transit halindeki eşyanın, bir ülkenin gümrük bölgesine girişinden itibaren o ülke gümrük bölgesini terk edene kadar ya da o ülke içerisinde ithalat işlemlerinin yapılacağı gümrük idaresine ulaşmasına kadar olan yolculuğunda, eşyanın o ülke gümrük bölgesi içerisinde bırakılma ihtimaline karşı ödenmesi gerekebilecek gümrük vergileri ve diğer kamu alacaklarının teminata bağlanması genel bir gümrük kuralıdır. Ortak transit kavramı, 1987 tarihli Ortak Transit Sözleşmesi’ne dayanır. Sözleşmenin akit tarafları AB ile EFTA ülkeleridir. Sözleşme kuralları gereği, AB üyesi olmadığı halde sözleşmeye taraf olan her ülke EFTA statüsünde kabul edilmektedir. Günümüzde EFTA ülkeleri İsviçre, Norveç, İzlanda ve Türkiye’dir. Türkiye, Ortak Transit Sözleşmesi’ne 1 Aralık 2012’de taraf olmuştur. 
 
1-Ortak Transit Nedir?
 
Ortak Transit, Avrupa Birliğinde serbest dolaşımda bulunan eşya (topluluk eşyası) ile serbest dolaşımda bulunmayan eşyanın (Topluluk dışı eşya) bir AB ülkesinden diğer bir AB ülkesine bir EFTA ülkesi üzerinden, bir EFTA ülkesinden bir AB ülkesine veya bir EFTA ülkesinden diğer bir EFTA ülkesine gümrük vergileri askıya alınmak suretiyle ortak transit rejimi altında taşınmasıdır.
 
2- T1 ve T2 ayrımları nereden geliyor?  
 
Ortak Transit Sözleşmesi’nin teorik tanımına girmeden anlatmak gerekirse, AB’nin ihracat eşyası Türkiye’ye T2 beyanı ile taşınmakta. Türkiye’den gönderilen eşya ise, Türkiye’ye T2 beyanı ile gelmiş bir eşyanın mahrecine iadesi durumu hariç, AB’ne veya bir EFTA ülkesine T1 beyanı ile taşınmakta. Hatta bu nedenle Ortak Transit Rejimi, Türk uluslararası taşımacılık sektörü tarafından “T1 sistemi” olarak bilinmektedir. Kısaca, T1 ve T2 ayrımında belirleyici unsur ortak transit rejimine konu eşyanın Topluluk eşyası olup olmadığıdır. 
 
3- Ortak Transit Türk taşımacılarına hangi avantajları sağlayacak?
 
Türkiye’nin Ortak Transit Sözleşmesi’ne taraf olmasını, ülkemizin son on yıl içerisinde AB kazanımları anlamında elde ettiği en önemli kazanım olarak görüyorum. Türk taşımacılık sektörü, AB’den Türkiye’ye dönüşlerde Türkiye sınırına kadar kullanabildiği bu rejimi artık doğrudan Türkiye’deki varış gümrüğüne kadar kullanabilecektir. Türkiye’de ihracat beyannamesinin düzenlendiği gümrükten doğrudan AB ve EFTA ülkesindeki varış gümrüğüne T1 beyanı düzenlemek artık mümkün hale gelmiştir. Sektörün son derece düşük kar marjları ile çalıştığını düşünürsek, Ortak Transit Rejimi taşıyıcılarımıza düşük beyan maliyeti ile taşıma, daha hızlı sınır geçişleri, beyanın daha çabuk sonlandırılması, elektronik bir sistem uygulaması olduğundan beyanın her aşamasını takip edebilme imkanlarını sağlıyor. Taşıma güzergahına göre beyan maliyeti anlamında TIR Karnesine göre %40 ila %60 arasında maliyet avantajı sağlıyor. Zaman anlamında kazancı bu hesaba dahil etmiyorum. Örnek vermek gerekirse, bir Ortak Transit işleminde Türkiye’den çıkış gümrüğünün, çıkan taşıtın kaydını almak dışında bir fonksiyonu bulunmuyor. Transit geçiş işlemlerini her bir Akit Tarafın giriş gümrükleri (transit idaresi) yapıyor. Türkiye’ye girişlerde tır aracı Kapıkule Sınır Kapısı’nda hızlı geçiş peronundan seri bir şekilde giriş işlemlerini yaptırarak varış gümrüğüne devam edebiliyor.
 
4- Teminat anlamında ne tür yenilikler var?
 
Sözleşmede, bireysel ve kapsamlı teminat olmak üzere iki tür teminat uygulaması yer alıyor. Her bir ortak transit taşıması için sözleşmedeki formata uygun bireysel teminat mektubu ile işlem yapmak mümkün olduğu gibi nakit veya döviz gibi teminatlar da kullanılabilir. Ancak sözleşmenin getirdiği asıl yenilik kapsamlı teminat uygulamasıdır. Belirli mali ve güvenilirlik kriterlerini sağlayanlar sözleşmede öngörülen formatta bir kapsamlı teminat mektubu sunarak her taşımasında bu teminatı kullanabilir. Sözleşmeye uygun şekilde ve içerikte düzenlenmiş bir kapsamlı teminat mektubunu Türkiye’deki teminat idaresine sunduğunuzda teminat idaresi asıl sorumluya bir Garanti Referans Numarası (GRN) ve erişim kodu verir. Teminat sisteme tanıtılır ve tüm Akit Taraflarda geçerli olur. Türkiye’de kayıtlı bir kapsamlı teminatınızı bir AB veya EFTA ülkesinden başlatacağınız bir ortak transit işleminde de kullanabilirsiniz. Kapsamlı teminat uygulaması bir basitleştirilmiş usul uygulaması olduğundan, izinli gönderici gibi daha ileri düzey basitleştirmelerin de ön koşulu durumundadır. Yani izinli gönderici olarak eşyanız ve aracınız hareket gümrüğüne hiç uğramadan kendi tesisinizden hareket etsin istiyorsanız, öncelikle kapsamlı teminat sahibi olmanız gerekiyor.
 
5- Asıl sorumlu kimdir? Sorumlulukları nelerdir?
 
Asıl sorumlu, sözleşmeye göre ortak transit rejimi beyanında bulunan veya adına ortak transit rejimi beyanında bulunulan kişidir. Yani eşyanın ortak transit rejimine tabi tutulmasından dolayı ortaya çıkabilecek yükümlülükleri üstlenen kişidir. Asıl sorumlu, eşyayı tam ve sağlam olarak ve gerekli belgelerle birlikte, belirlenen süre içinde yetkili makamlara sunmakla ve ortak transit rejimiyle ilgili diğer hükümlere uymakla, yetkili makamlarca kendisinden talep edilen her türlü bilgi ve belgeyi sunmakla yükümlüdür. Ortak Transit Rejimi kapsamında taşındığını bilerek eşyayı kabul eden taşıyıcı ve alıcı da öngörülen süre sınırına kadar ve yetkili makamlarca alınan ayniyet önlemlerine uygun olarak varış idaresine gerekli belgeler ile birlikte eşyayı tam ve noksansız olarak sunmakla yükümlüdür. Asıl sorumlu, transit beyannamesinin 50 nolu  “Asıl sorumlu” hanesinde yer alır. Taşıyıcının mutlaka asıl sorumlu olması gibi bir zorunluluk yoktur. Herhangi bir gerçek veya tüzel kişi asıl sorumlu olabilir.
 
6- NCTS nedir?
 
Ortak Transit işlemleri, tüm Akit Taraflarda ingilizce açılımı “New Computerized Transit System” olan Yeni Bilgisayarlı Sistemi üzerinde yürütülmektedir. Sistemin isminde her ne kadar “yeni” sıfatı bulunsa da, tüm Akit Taraflarda 2005 yılından itibaren kağıt bazlı ortak transit işlemleri tamamen kaldırılmıştır ve bütün işlemler NCTS’de yapılmaktadır. Kağıt beyanname kullanımı sistemin çalışmadığı istisnai durumlarla sınırlıdır. 
Bilinenin aksine NCTS, merkezi bir sistem değildir. Sistemi kullanan her ülkenin kendi NCTS sistemi vardır. Ortak Transit Sözleşmesi’nin gerektirdiği tüm iş akışları,  xml mesaj formatında kodlanmış standart mesajların sistemler arasında gönderilip alınması ile uygulanır. Her ülkenin sistem altyapısı, yazılım metodolojisi ve ekranları farklı olabilir, ancak hepsi aynı fonksiyonları aynı mesajlarla yerine getirme kabiliyetine sahiptir. Bir üye ülkeden diğerine gönderilen mesajlar AB Komisyonu’nun Brüksel’deki Ortak Alan’ı (Common Domain) üzerinden karşı ülkeye iletilir. NCTS, günümüzde 3 bin 500 civarında üye ülke gümrük idaresinin ortak transit işlemlerini yürütmesini ve yönetmesini sağlamaktadır.
 
7- NCTS’de beyan sunabilmek için ne gerekiyor?
 
NCTS sisteminde, tüm gerçek ve tüzel kişiler asıl sorumlu olarak beyan sunabilirler. Burada önemli olan husus, ortak transit beyanının sunulacağı ülkenin (hareket ülkesi) NCTS sistemine erişim için bir kullanıcı adınızın ve şifrenizin olmasıdır. Sistemlere erişim konusu her ülkenin kendi iç uygulaması olduğundan kullanıcı adı ve şifre alma prosedürleri ülkeden ülkeye değişebilir. Ülkemizde “BİLGE” şifresi olan her asıl sorumlu NCTS sisteminde ulusal transit ve ortak transit beyanı sunabilmektedir. NCTS’de transit beyanı, gümrük idaresinin sağladığı web arayüzünden doldurulup sunulabileceği gibi beyanı kendi web-servis yazılımınızda üretip xml formatında NCTS sistemine göndermeniz ve beyanınızla ilgili statü mesajlarını yine web-servis aracılığıyla almanız mümkündür.
 
8- Sistemde en temel iş akışı nasıl işliyor?
 
Transit beyanını sunduğunuzda beyan NCTS sisteminde kabul edilir ve sistem tarafından otomatik olarak bir LRN (Local Reference Number – Geçici Referans Numarası) alır. Beyanın LRN numarası içeren Transit Refakat Belgesi çıktısı asıl sorumlu tarafından alınarak transit rejimine tabi tutulacak eşya ve beyan eki evraklarla birlikte hareket gümrüğüne sunulur. LRN numarası kullanılarak beyan NCTS sisteminde gümrük memuru tarafından ekrana çağırılır. Beyanda yer alan bilgiler ile ekli evraklardaki bilgiler kontrol edilir ve uygunsa beyan kabul edilir ve sistemde onaylanır. Beyanın sistemde onaylanmasıyla birlikte sistem tarafından beyana bir MRN (Movement Reference Number-Hareket Referans Numarası) verilir. Beyanla ilgili tüm aşamalar ilgili ülkelerin sistemlerinde artık MRN numarası tarafından takip edilir.
Hareket gümrük idaresi sırasıyla teminatın tescili ve hareket idaresi kontrollerini yaptıktan sonra kontrol sonuçlarını ve transit süresini sisteme girerek transit işlemini serbest bırakır. Sistem üzerinde beyanın serbest bırakılması ile birlikte beyanda yer alan transit idarelerine “Beklenen Transit Kaydı” mesajı ve varış gümrük idaresine de “Beklenen Varış Kaydı” mesajı otomatik olarak gönderilir. Artık transit idaresi ve varış idaresi, kendisine yönelik başlatılmış bu transit işleminden önceden haberdardır ve beyan bilgilerine sahiptir. Ortak transit beyanına ilişkin üzerinde MRN numarası yer alan taşıyan Transit Refakat Belgesi, gümrük memuru tarafından sistemden çıktı alınarak taşıyıcıya verilir.
Ortak transit beyanı kapsamı eşyayı taşıyan araç transit idaresine geldiğinde taşıyıcı tarafından Transit Refakat Belgesi transit idaresine sunulur. Barkod okuyucularla MRN numarası sisteme aktarılır ve transit geçiş işlemi sistem üzerinde yapılır. Transit geçiş işleminin yapılması ile birlikte transit idaresinden hareket idaresine elektronik olarak “Transit Geçiş Bildirimi” mesajı gönderilir.
Araç ve eşya varış gümrüğüne ulaştığında Transit Refakat Belgesi ve eşya varış gümrüğüne sunulur. Varış gümrüğü, sistem üzerinde hareket gümrüğüne “Varış bildirimi” mesajını gönderir ve transiti sonlandırır. Daha sonra varış idaresi kontrolleri yapılır ve kontrol sonuçları sisteme girilir. Kontrol sonucunun “Uygun” olması halinde transit işlemi hareket idaresi tarafından “İbra” edilmiş olur. İbra ile birlikte asıl sorumlunun yükümlülükleri sona erer.
 
9- Sistemin tümüyle elektronik olması uygulamada sorun yaratır mı?
 
Ortak Transit Rejimi’nin düzgün işleyebilmesi için her üye ülkenin kendi NCTS sistemini çalışır ve erişilebilir durumda tutması gerekmektedir. Güncelleme, bakım-onarım gibi planlı sistem kesintileri belli bir süre önceden Brüksel’e                 (DG-TAXUD) bildirilmektedir. Ayrıca sistemin doğru yönetilebilmesi amacıyla her üye ülkenin bir Ulusal Ortak Transit Koordinatörü ve yerel koordinatörleri, bir Ulusal Proje Yöneticisi ve sorunların çözümü amacıyla diğer üye ülkelerin yardım masalarına, gümrük memurlarına ve kullanıcılara hizmet veren bir NCTS Helpdesk – NCTS Yardım Masası vardır. Mesaj değişimlerinde bir sorun olduğu durumlarda ilgili ülkelerin Yardım Masaları birbirleri ile irtibata geçerek sorunların çözülmesini sağlarlar.
 
10- Ortak Transit’te Türkiye’nin geldiği nokta nedir?
 
Ortak Transit Sözleşmesi’ne taraf olduğumuz 1 Aralık 2012 tarihinden Nisan 2013 sonuna kadar geçen beş aylık süreç Türkiye’nin bu yeni sisteme alışma dönemi olmuştur. Asıl sorumluların AB ve EFTA ülkelerinde geçerli kapsamlı teminatlarını almaları, Türk NCTS sisteminin mesaj alışverişlerinde hataları en aza indirgemesi, gümrük memurlarımızın yeni sistemi öğrenmesi, 4-5 aylık bir adaptasyon sürecinin sayıca az işlemle geçirilmesine neden oldu diyebiliriz. 1 Mayıs 2013’e kadar geçen 5 aylık sürede Türkiye’den AB ve EFTA ülkelerine açılan T1 beyanı sayısı 1500 dolayında iken Eylül 2013 içerisinde haftada 1500 adet T1 beyanı açılmaya başlandığını görüyoruz. Eylül sonu itibariyle Türkiye’den AB ve EFTA ülkelerine açılan toplam T1 beyanı sayısı 12 bin 500’ü geçmiş bulunuyor. AB ve EFTA ülkelerinden Türkiye varışlı açılan T1 ve T2 beyanı sayısı ise 33 bini geçiyor. Yılsonu itibariyle Türkiye’den AB ve EFTA ülkelerine açılan T1 sayısının 30 bine, AB ve EFTA ülkelerinden Türkiye’ye açılan T1/T2 sayısının 50 bine ulaşacağını öngörebiliriz.   
 



SEKTÖRLER VE LOJİSTİK

  • Otomotiv
  • Enerji
  • Gıda
  • Akaryakıt
  • Tekstil
  • Kimya
  • İnşaat
  • Lastik
  • İhracat