Türk Standartları Enstitüsü (TSE) Başkanı Sebahittin Korkmaz, Türkiye’nin 22 Şubat 2010 tarihinde taraf olduğu Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Uluslararası Taşınmasına İlişkin Avrupa Anlaşması’nın (ADR) kapsamlı bir anlaşma olduğunu söylüyor. Anlaşmada tehlikeli maddelerin insan ve diğer canlı varlıklar ile çevreye zarar vermeden güvenli ve kuralları tanımlanmış bir şekilde kamuya açık karayoluyla taşınmasına yönelik şartların tanımlandığını vurgulayan Korkmaz, “Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Konseyi (UNECE) tarafında yayımlanan ADR Anlaşması’na taraf olan her ülke; kendi ulusal karayolu sınırları içinde tehlikeli madde taşımacılığında kullanılacak uluslararası geçişleri tanımak ve bunları üçüncü taraflara UNECE’nin sayfasında duyurmak, ulusal mevzuatını ADR’de tanımlanan şartları yerine getirecek şekilde belirlemek ve uygulamaya almak zorundadır. ADR içinde yer alan teknik şartlar; Avrupa standartlarına atıfta bulunarak tehlikeli madde taşımacılığında kullanılacak ambalaj, basınçlı/basınçsız kaplar, tanklar, orta boy dökme yük konteynerleri (IBC), konteynerler ve kapların; tasarım onay, tip onay incelemeleri, üretim yeri uygunluk değerlendirmeleri, ilk/periyodik/istisnai muayene ve ara kontrollerinin uluslararası kurallara göre yapılmasını tanımlamaktadır” diyor. Bu tanımlamaların uygulanıp uygulanmadığının kontrolünün yapılması için sorumlu otorite olan Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın Türk Standartları Enstitüsü’nü 6 Mart 2013’te yetkili kurum olarak atadığını hatırlatan Korkmaz, şunları aktarıyor: “Yurt çapında sahip olduğu yaygın hizmet ağı, laboratuvar altyapısı ve uzman personeli, belgelendirme, muayene-gözetim, kalibrasyon ve metroloji alanlarındaki 60 yıllık tecrübesi ile TSE, ADR Yönetmeliği’nin ülkemiz üreticilerine getirdiği yükümlülüklerde başvuracağı yetkin bir kuruluş olarak hizmet vermektedir. ADR’ye ilişkin belgelendirme işlemlerinin TSE tarafından Türkiye’de yapılmasıyla yerli üreticilerimiz uluslararası alanda rekabet edebilir hale gelmiştir. TSE’nin ADR’li tankerler için onay sürecine başlamasıyla birlikte, daha önce yurtdışından onay almak zorunda olan, ADR onaylı tanker üreticilerinin, bu hizmeti kendi ülkelerinden alabiliyor olması büyük avantaj sağlamış ve tanker ihracatı hızla artmaya başlamıştır. http://tmt.tse.org.tr/  internet adresinde tanımlanmış olan kriterler karayolu, havayolu, denizyolu ve demiryolu taşımacılık şartlarına cevap verir niteliktedir.”  

MERDİVEN ALTI ÜRETİM BİTECEK

Sebahittin Korkmaz TSE’nin görevinin sadece denetlemekle sınırlı olmadığını, hem tecrübesini paylaştığını hem de sektörün iyileştirmesine olanak sağladığını söylüyor. Amaçlarının büyük küçük tüm üreticilerin üretimlerini standartlara uygun hale getirmek olduğunu vurgulayan Korkmaz, “TSE’nin yaptığı çalışmalar sonucunda tasarım onayıyla ilgili sorunlar ortadan kalkacak, ayrıca Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ve diğer ilgili kurumların denetlemeleri artacaktır. Böylece ‘ADR Araç Uygunluk Belgesi’ olmayan araçlar karayolunda tehlikeli madde taşımacılığı yapamayacak, belgesi olmayan araçların trafiğe çıkması engellenmiş olacak, aynı zamanda tehlikeli maddelerin ambalajlarının da kontrolü yapılacaktır” diyor.

 TSE’nin sahip olduğu altyapısı sayesinde, ADR Yönetmeliği’nde yer alan; tanklar dahil olmak üzere, tüm ambalajların yapımı ve testlerine yönelik zorunluluklar ile söz konusu maddeleri taşıyacak araçların yapımı ve onayına ilişkin teknik ve idari yükümlülükleri çok fazla ek yatırım gerekmeden yerine getirdiğini belirten Korkmaz şunları aktarıyor: “TSE ilk aşamada ADR’li ürün üreticileri, bu üreticilerin oluşturduğu dernekler, ilgili bakanlıklar gibi konunun taraflarını dinleyerek Türkiye’deki mevcut araç yapısına ilişkin tabloyu ortaya çıkardı. Öte yandan il sanayi müdürlükleri ve sanayi/ticaret odaları ile birlikte çalışarak illere ve bölgelere göre üreticileri tespit eden TSE bu verilerden yola çıkarak ülke çapında kurmayı öngördüğü periyodik muayene ve test istasyonlarına ilişkin çalışmaları başlattı. Yakın zamanda, tehlikeli madde taşımacılığında kullanılan tüm araçların kontrol edilmesi amacıyla TSE bünyesinde muayene merkezlerinin açılması planlanmaktadır. Enstitü, Ambalajların yapımı ve testlerine yönelik zorunluluklar konusunda TSE İzmir Bölge Müdürlüğü bünyesinde faaliyet gösteren Ambalaj Araştırma Geliştirme ve Deney Merkezi’ndeki mevcut laboratuvarlarını ADR Yönetmeliği çerçevesindeki gereklilikler doğrultusunda yeniledi. Motorlu Taşıtlar mevzuatıyla ilgili olarak Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yayınlanan yönetmelik ve regülasyonlarda, muayene ve testleri yapmak üzere atanan ve teknik servis olarak görevlendirilmiş olan TSE, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından da Türkiye’de, uluslararası geçerli ADR Taşıt Uygunluk Belgesi’ni vermeye tek yetkili kuruluş olarak, ADR Yönetmeliği’nin getirdiği yeni yükümlülüklere ilişkin ilave standartları ve belgelendirme işlemlerini belirleyerek çalışmaları başlattı. TSE Tehlikeli Madde ve Kombine Taşımacılık Müdürlüğü, ADR kapsamında 4 tip belge ve sertifika vermektedir. Bunlar;

· ADR Taşıt Uygunluk Belgesi,

· Üretim ve Üretim Yeri Uygunluk Sertifikası,

· Tasarım Onay Sertifikası,

· Muayene Sertifikası’dır.  

TSE’nin 14.05.2015 tarihi itibariyle düzenlediği ‘ADR Taşıt Uygunluk Belgesi’ sayısı 2034, Tasarım Onay Belgesi (Tank) 40, Tasarım Onay Belgesi (Ambalaj) 27, Tasarım Onay Belgesi (IBC) 2, Muayene Sertifikası 940 adettir.”  

TANKLARIN TASARIM ONAY VE MUAYENE SÜRECİ

ADR Anlaşması’nda tank grubunun birçok başlık altında ele alındığını hatırlatan Sebahittin Korkmaz, firmaların öncelikle ürettikleri ürünün ADR’nin hangi maddelerine göre tasarlanıp imal edileceğinin belirlemeleri, tasarım onay sürecinin başlangıç noktası olması bakımından önem arz ettiğini söylüyor. Kormaz sözlerini şöyle sürdürüyor: “ADR’li her bir tankere bir tank kodu tanımlanır. Verilen tank kodu, söz konusu tankın taşıyabileceği tehlikeli maddelerle ilgili bilgi verirken, aynı zamanda da test ya da tasarım basınçları ve teçhizatları hakkında da bilgi içerir. ADR’de tank tasarım ve imalatı ile ilgili genel hükümler belirtilmiş ve her bir tank tipi için detaylı bilgiler ilgili standartlarda yer almaktadır. ADR’li bir tankerin üretim aşamasında, tank gövdesi, bombeler ve dalga kıranların et kalınlığı hesaplamaları, sonlu eleman analizi ve/veya mukavemet hesabı ile belirlenen, tankın ve tank şase bağlantılarının ivmelere karşı dayanımı, doldurma derecesi ve kapasite hesabı, teçhizat korumaları ile ilgili hesaplamalar gibi güvenliği ön planda tutan birçok analiz ve hesaplamalar yapılmaktadır. Tankta yapılan hesaplama ve analizler detaylı teknik resimler ile doğrulanmaktadır. Bir tasarım onay surecinin ilk aşaması olan dosya kontrolü ve hesaplama/ analizlerin doğrulanması aşamasından sonra üretimi yapılan söz konusu tasarıma ait tankın tip onay testlerine geçilir. Prototip testlerinden de başarılı olan bir tank tipi için Tasarım Onay Sertifikası düzenlenir. Tasarım onay işlemi esnasında firma tesislerinde TSE uzmanları tarafından kalite ve söz konusu tankın üretilebilirliği ile ilgili (makine, teçhizat, personel alt yapısının incelenmesi) denetimler yapılır. Firma yeterli görülürse üretim ve üretim yeri uygunluk sertifikası düzenlenir. Üretim ve üretim yeri uygunluk sertifikası 3 yıl geçerlidir. İlk muayene sırasında her bir tank için ayrı bir tank kaydı oluşturulur. Tank kaydı dosyası, o tanka ait tasarım onay sertifikası, teknik resimler, muayene sertifikası, tank plakası kopyası, teçhizat listesi, test raporları, tankta yapılan tamir ve bakımlar gibi birçok detaylı bilgiyi içermektedir.

ADR’ye göre üretilecek bütün tankların ilk muayenesinin yapılma zorunluğu vardır. İlk muayenesi yapılmamış tanklar ADR araç uygunluk belgesi alamazlar. Bu nedenden dolayı firmaların test prosedürlerini hazırlamaları, testlerle ilgili ekipmanlara sahip olmaları ve bunların kalibrasyonlarını doğru bir şekilde (ölçüm cihazlarının belirlenen kalibrasyon süresi ve öncelikli akreditasyon v.b. şartları sağlaması) yapmaları beklenmektedir. Muayeneler ilgili TSE personelinin nezaretinde yapılır. ADR’li tankların tipine göre değişmekle birlikte 3 yıllık aralıklarla ara muayeneleri ve 6 yılda bir de periyodik muayenelerinin yapılması gereklidir. Tıpkı ilk muayene gibi ara ve periyodik muayenelerini yaptırmayan tanklara da ADR araç uygunluk belgesi verilmez. Tank üstünde yapılan her türlü tamir işleminden sonra yapılan muayeneye istisnai muayene denir. Tankta yapılan tamir işlemleri öncesi TSE’ye bilgi verilmelidir. Aksi takdirde tankta yapılan tamir işlemi tank tasarım tip onayını bozabilir. Bir istisnai muayene yapılan testlere göre periyodik veya ara muayene yerine geçer.”

AMBALAJ SERTİFİKASI 5 YIL GEÇERLİ

Tehlikeli madde taşımak için tasarlanan bir IBC veya ambalajın ilgili taşıma moduna (IMDG-CODE, ICAO/IATA, ADR, RID) göre hammaddeleri, biçimleri ve ek yapım özellikleri değerlendirilerek uygun bir kod aldığını belirten Sebahittin Korkmaz, “Ambalajın tipi belirlendikten sonra, içinde taşınması planlanan maddelere göre ambalajın hangi sağlamlıkta olması gerektiği, diğer bir deyişle performans testlerinin hangi seviyelerde uygulanacağı, yönetmeliğin ilgili bölümüne bakılarak tespit edilir. Tehlikesi yüksek olan maddeleri taşıması planlanan ambalajlara daha zorlayıcı test seviyeleri uygulanır. Üretim ve üretim yeri uygunluk denetimi ile prototip testlerinden başarıyla geçen ve 5 yıl geçerli olan Ambalaj Tasarım Onay Sertifikası’nı almaya hak kazanan firmalarımız, kapsamda belirtilen UN (BM) işaretlemesini ürünlerine basma hakkını elde eder ve akabinde de bu ürünler ile kapsam dâhilinde uluslararası tehlikeli madde taşımacılığı yapılabilir. Ayrıca, metal, sert plastik ve plastik iç kaba sahip kompozit orta boy dökme yük konteynerler hizmete konulmadan önce ilk muayeneye ve hizmete konulduktan sonra 2.5 yılda bir ara kontrole ve 5 yılda bir periyodik muayeneye tabi tutulur” diyor.   

ARAÇ UYGUNLUK BELGESİ ZORUNLU HALE GELDİ

Sebahittin Korkmaz Türkiye’nin ADR’ye taraf olması ve uygulamaya başlaması ile birlikte karayolunda tehlikeli madde taşıyan araçların ADR Araç Uygunluk Belgesi almasının zorunlu hale geldiğini söylüyor. Araç Uygunluk Belgesi’nin gerekli incelemeler yapıldıktan sonra TMKT Müdürlüğü tarafından verildiğini belirten Korkmaz, sözlerini şöyle sürdürüyor: “Bu belgenin geçerlilik süresi bir yıl olup her yıl ilgili teknik incelemenin yapılıp yenilenmesi gerekmektedir. Tüm başvurular tmt.tse.org.tr adresinden online olarak yapılmaktadır. Başvurular, konusunda uzman  personele yönlendirildikten sonra firmalarımız kendi ekranlarında başvurularıyla ilgili bilgileri istedikleri an takip edebilmekte ve ilgili uzman ile e posta ortamında veya telefon ile görüşebilmektedir.

Araçların üzerinde sabit bir tankın olması durumunda bu tankın da ADR gerekliliklerine göre üretilmiş olması ve muayenelerinin (ilk, ara veya periyodik muayene) yapılmış olması gerekmektedir. Üzerinde sabit bir tank bulunan araçların başvurularında tankla ilgili muayene tarihlerinin geçmemiş olmasına özellikle dikkat edilmelidir. Böyle bir durum varsa öncelikle tank muayenelerinin yapılması gerekmektedir. Tehlikeli Madde ve Kombine Taşımacılık Müdürlüğümüz başvuruları öncelikle dokümantasyon olarak incelemekte olup bu kısmın olumlu sonuçlanması neticesinde araç üzerinde incelemeleri gerçekleştirmektedir. Araç ile ilgili inceleme ADR Kısım 9:Araçların Üretimine ve Onayına İlişkin Zorunluluklar bölümüne göre yapılmaktadır. ADR Kısım 9’da 6 tip araç tanımlanmıştır. Bunlar EX II, EX III, AT, FL, OX ve MPÜB’dür. Firmalar taşıyacakları tehlikeli madde sınıfına göre yukarıda belirtilen tiplere göre başvurularını gerçekleştirecek olup gerekli inceleme başvurulan araç tipine uygun olarak gerçekleştirilmektedir.  Süreçler ile ilgili tüm bilgilere http://tmt.tse.org.tr/ adresinden ulaşabilir.”