TÜRKİYE - AVRUPA LOJİSTİKLE BİRBİRİNE BAĞLI

18/05/2017 - 11:31:00

Türkiye ile Avrupa arasında karşılıklı diplomatik açıklamaların tonu son süreçte sertleşse de, ekonomik veriler ve ticaretin kolaylaştırılmasında kilit rol oynayan lojistik alandaki ilişkiler iki tarafın da birbiri için vazgeçilmez olduğunu gösteriyor.

Etiketler: avrupa lojistik taşıma türkiye

Küreselleşen dünyada ülkelerin dış ticaretteki başarılarını etkileyen önemli faktörlerin başında lojistik sektörü geliyor. Bir ülkenin coğrafi konumu lojistikteki başarısını direkt etkiliyor. Türkiye, Avrupa, Rusya, Kuzey Afrika ve Ortadoğu, Asya ve Kafkasya bölgeleri arasında kalan bir ülke olduğu için ulaşımda kavşak noktası olma görevini de başarılı bir şekilde yürütüyor. Türkiye'den 4 saat uçuş mesafesinde 67 ülke bulunuyor. Toplam 35 trilyon dolar GSMH, 7 trilyon dolar ticaret hacmine sahip bu 67 ülkede 1,5 milyar insan yaşıyor.

Türkiye GSYİH’sinin yüzde 12-13’ünü oluşturan lojistik sektörü 200 milyar dolarlık bir hacme sahip. 100 milyar doların üzerinde ciro büyüklüğü bulunan sektör, Dünya Bankası tarafından yayınlanan Lojistik Performans Endeksi’nde 34’üncü sırada yer alıyor. Türkiye lojistik sektörü için önemli konulardan biri de taşıma modları arasındaki entegrasyonun sağlanması. Bugün ihracatta yüzde 74, ithalatta ise yüzde 95,4 ile denizyolu taşımacılığı tercih ediliyor. Yine ihracatta denizyolu taşımacılığını yüzde 24,5 ile karayolu, yüzde 1 ile havayolu ve yüzde 0,5 ile demiryolu izliyor. İthalatta da durum pek farklı görünmüyor. Yüklerin yüzde 4’ü karayolu ile taşınırken, demiryolu yüzde 0,5 oranında tercih ediliyor. Havayolunun payı yüzde 0,1’lerde kalıyor. Lojistik performans endeksinde 2018 yılında ilk 15’e girmeyi hedefleyen Türkiye, taşıma türleri arasında dengenin ve birbirini tamamlayıcılığın sağlandığı, kombine taşımacılığın yaygınlaştığı, bir ulaştırma altyapısı oluşturmak için önemli yatırımlar gerçekleştiriyor. Diğer yandan hava kargoda Türkiye’yi önemli bir hub yapması beklenen üçüncü havalimanı, kısa sürede tamamlanması beklenen Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Projesi, Van Gölü geçişi gibi projelerin yanında, gümrük işlemlerini kolaylaştıracak yeni Gümrük Kanunu, demiryolunda serbestleşme sürecine girilmesi, Lojistik Master Planı’nın hazırlanıyor olması gibi faktörlerin lojistik performansı artırması bekleniyor.

AB'NİN 5. BÜYÜK TİCARET PARTNERİ

Türkiye, 21,32 trilyon dolarlık GSMH’ye, 597,6 milyon nüfusa sahip 38 ülkeli Avrupa için ise, dinamik ekonomisi, stratejik konumu, gelişen yeni ekonomilere yakınlığı ve bölgesel rolü göz önüne alındığında anahtar ülke konumunda. Ekonomik veriler Türkiye’nin, Avrupa Birliği (AB) açısından önemli bir konumda olduğunu gösteriyor. Avrupa İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) yayınlandığı rapora göre AB, 2016'da toplam 9 trilyon 591 milyar euroluk ticaret hacmine ulaşırken, Türkiye ise 66,7 milyar euroluk ihracat, 78,01 milyar euroluk ithalat gerçekleştirerek AB’nin 5'inci büyük ticaret ortağı olmayı sürdürdü. Her iki üründen birinin taşındığı AB’ye, son beş yılda 323 milyar dolarlık mal satıldı. İhracatın ortalama yüzde 43’ü AB’ye gerçekleşti. Bu kapsamda, 2012 yılında 59 milyar 398 milyon dolar ihracata karşılık, 87 milyar 657 milyon dolarlık ithalat gerçekleşti. Bu rakam 2013 yılında ihracatta 63 milyar 39 milyon dolar, ithalatta 92 milyar 457 milyon dolara ulaştı. Türkiye’nin 2014 yılında AB’ye ihracatı 68 milyar 514 milyon dolara yükselmesine karşılık, ithalatı 88 milyar 783 milyon dolara geriledi. Bu rakam 2016’ya gelindiğinde 68 milyar 356 milyon dolar olurken, ithalatta 77 milyar 495 milyon dolara kadar düştü. İhracat artışına karşın ithalatın düşmesi dış ticaret açığını da azalttı. Türkiye’nin 2016’da en fazla ihracat yaptığı ülkeler; Almanya (1 milyar 137 milyon dolar) , İngiltere (784 milyon dolar) ve İtalya (653 milyon dolar) gibi AB ülkeleri oldu. İthalatta ise Almanya 1 milyar 668 milyon dolar ile en fazla ihracat yapılan ikinci ülke oldu. İhracatta, yüksek teknolojili otomotiv ve istihdam deposu tekstil başı çekti.

LOJİSTİK BAĞLAR GÜÇLENDİRİYOR

Türkiye ve AB ülkeleri arasında dış ticaretteki bu güçlü bağ, taşımacılık ve lojistik sektörüne de yansıyor. Taşımacılık ve lojistik hizmetleri, AB - Türkiye işbirliğinin önemli oranda gelişme gösterdiği, ilişkilerin oldukça sağlam ve canlı olduğu en somut alanlardan biri. Türkiye-AB ile olan dış ticaret hacminin artışına paralel olarak ulaşım talebinde de hızlı bir artış söz konusu.

AB’ye ihracatta en fazla tercih edilen taşıma kara ve denizyolu. Öte yandan, demiryolu ve havayolu taşıma paylarının AB’den yapılan ithalatta arttığı gözleniyor. Son süreçte AB-Türkiye hattında revaçta olan bir diğer taşıma modu ise intermodal taşımacılık. Özellikle Avrupa-Türkiye hattında karayolu taşımacılığında karşılaşılan engelleri aşmak için de önemli bir alternatif olan intermodal, zamanında teslim, düşük maliyet avantajı yanında verimli ve çevre dostu yaklaşımı nedeniyle de tercih edilen bir taşımacılık şekli haline geldi. Türkiye ile AB ülkeleri arasındaki ticaretin 2020 yılına kadar yıllık % 2.6 büyüyeceği öngörülüyor. Hem artan ticaret hem de açılan yeni hatlarla, Avrupa-Türkiye arasındaki yük trafiğinin önümüzdeki süreçte daha da artacağı görülüyor.

İHRACATTA İPİ KARAYOLU GÖĞÜSLÜYOR

Türkiye’den Avrupa’ya yapılan ihracatta ağırlıklı olarak karayolu taşımacılığı kullanılıyor. Türkiye karayolu taşımacılığında sahip olduğu filosu ile Avrupa’da önemli bir konumda yer alıyor. Avrupa ülkelerine 2016 yılında Türk plakalı araçlarla 363 bin 150, yabancı plakalı araçlarla ise 175 bin 661 ihracat seferi düzenlendi. Yine aynı dönemde Türk plakalı araçlarla 293 bin 392, yabancı plakalı araçlarla 140 bin 765 adet ithalat seferi gerçekleştirildi. Türk plakalı araçların yükleme ülkelerine göre ihracat taşımalarında 94 bin 404 seferle Almanya ilk sırada yer alırken, bu ülkeyi 43 bin 120 bin seferle İtalya, 31 bin 142 seferle Fransa takip etti. İthal taşımalarında da sıralama değişmede. Ülkelere göre ithal taşımalarında 99 bin 425 seferle Almanya ilk sırayı alırken, 55 bin 827 seferle İtalya ikinci sırada, Fransa ise 26 bin 699 seferle üçüncü sırada yer aldı.

Karayolu taşımalarında tablo buyken, Türkiye’nin Avrupa Birliği’yle ticaretinde en sıkıntılı başlıklardan birini de Türk tırlarına uygulanan kotalar oluşturuyor. Türkiye’nin başlıca ihracat pazarını oluşturan Almanya güzergahında transit geçişlerde Türk TIR’ları Bulgaristan’a 84, Romanya’ya 236, Macaristan’a 438 euro geçiş ücreti ödüyor. Uygulamalar nedeniyle Türk şirketlerin zarara uğradığı 2015’te AB Komisyonu tarafından hazırlanan etki analizine de yansıtıldı. AB Komisyonu verileri, sadece taşıma kotaları nedeniyle Türkiye-AB ticaretinin yıllık kaybının 3.5 milyar euro olduğuna işaret ediyor. Türk TIR’larından alınan geçiş ücretlerine karşı UND ve TİM’in liderliğinde başlatılan hukuksal mücadele ise sürüyor.

Türk Araçlarla En Fazla İhracat Taşıması Yapılan 10 Avrupa Ülkesi

ÜLKE	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016
ALMANYA	80,684	90,104	87,889	85,577	87,532	89,970	94,404
İTALYA	34,628	36,004	37,776	40,620	41,842	43,222	43,120
FRANSA	27,869	28,633	28,204	27,884	27,237	29,652	31,142
ROMANYA	35,585	31,263	28,136	23,830	23,849	23,229	29,307
İNGİLTERE	16,208	15,742	17,088	17,059	16,802	17,608	20,456
YUNANİSTAN	20,406	18,846	16,977	16,204	17,744	15,965	17,640
İSPANYA	7,574	7,135	8,165	10,514	11,582	14,106	15,393
BULGARİSTAN	14,972	10,898	12,355	11,973	13,399	13,145	15,169
POLONYA	8,920	8,684	9,812	9,217	10,366	11,131	13,792
HOLLANDA	10,750	10,967	12,012	10,632	11,639	12,845	13,100

TÜRK LİMANLARI GLOBAL PAZARDAN %2 PAY ALIYOR

Üç tarafı denizlerle çevrili olan Türkiye, global denizyolu ticaretinde oldukça iyi bir konumda. Dünyada en büyük 14. deniz ticareti filosuna sahip olan Türkiye, dünya deniz taşımacılığı pastasından ise ortalama %2 pay alıyor. Uluslararası Limanlar ve İskeleler Birliği (IAPH) istatistiklerine göre, Ambarlı Limanı dünya limanları arasında 40., Avrupa limanları arasında ise 9. sırada yer alıyor. Türkiye limanlarında elleçlenen yük miktarı da her geçen gün artıyor. Avrupa Birliği resmi istatistik sitesi Eurostat’ın verilerine göre, Türkiye, Avrupa ülkeleri içinde İngiltere, İtalya, Hollanda ve İspanya’dan sonra en fazla yük elleçleyen 5. ülke konumunda. 13 yılda Türkiye limanlarında elleçlenen yük miktarı 7’lik artışla 430,2 milyon tona, elleçlenen konteyner miktarı ise %251 artarak 8,8 milyon TEU’ya ulaştı. Türkiye limanlarında elleçlenen yük miktarına göre Avrupa ülkelerinin payına baktığımızda, 2016 yılında en fazla elleçleme 60,040,621 ton ile İtalya’dan gelen ve bu ülkeye giden gemilerden yapıldı. Bu ülkeyi 14,885,559 ton ile Yunanistan, 10,852,965 ton ile İspanya, 8,977,739 ton ile Belçika, 7,118,591 ile İngiltere, 7,127,856 ton ile Fransa, 7,010,454 ton ile Romanya, 5,376,924 ton ile Hollanda, 4,941,927 ton ile Malta, 4,649,086 ton ile Bulgaristan takip etti. Ulaştırmanın diğer türlerinde olduğu gibi denizcilik sektöründe de dünyada öncü ülkelerden biri olma yolunda emin adımlarla ilerleyen Türkiye, 2023 yılında konteyner elleçleme kapasitesini %263 artışla 32 milyon TEU’ya, Türk sahipli deniz ticaret filosunu tonaj bazında %70 artışla 50 milyon DWT'ye çıkarmayı hedefliyor.

Türkiye Limanlarında En Fazla Yük Elleçlenen 10 AB Ülkesi (TON – 2016)

AB Ülkeleri	Toplam İthalat - İhracat	Toplam Transit	Toplam Elleçleme
AB Ülkeleri	Toplam İthalat - İhracat	Toplam Transit	Toplam Elleçleme
İTALYA	19,044,678	40,995,943	60,040,621
YUNANİSTAN	13,764,533	1,121,026	14,885,559
İSPANYA	9,410,379	1,442,586	10,852,965
BELÇİKA	8,849,167	128,572	8,977,739
İNGİLTERE	6,653,738	534,853	7,188,591
FRANSA	4,647,051	2,480,805	7,127,856
ROMANYA	5,511,728	1,498,726	7,010,454
HOLLANDA	5,135,111	241,813	5,376,924
MALTA	4,810,953	130,974	4,941,927
BULGARİSTAN	3,799,483	849,603	4,649,086

ASYA-AVRUPA DEMİRYOLUYLA BİRBİRİNE BAĞLANIYOR

Demiryolları, Türkiye ulaşım ağının Avrupa’ya entegrasyonu açısından giderek daha büyük bir rol oynuyor. Türkiye ve AB, demiryolu sektörünün serbestleştirilmesi ve altyapı kalitesinin artırılması için yakın çalışmalar içerisinde. AB, şu ana kadar Türkiye’de yaklaşık 1000 km uzunluğunda demiryolu üzerinde rehabilitasyon gerçekleştirdi ve 580 milyon euro değerinde hibe sağladı. Türkiye ise bir yandan uluslararası demiryolu ağını geliştirirken, diğer yandan Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu ve Marmaray/Boğaz Tüp Geçişi ile modern Demir İpekyolu’nu hayata geçirerek Asya-Avrupa demiryolu koridorunu işlevsel kılıyor. Türkiye-Avrupa arasında karşılıklı blok yük trenler çalıştırılıyor. Avrupa-Asya arasındaki transit koridorlar içerisinde yer alan Güney Trans Asya Demiryolu hattının gelişimine önemli katkı sağlayacak olan “Pakistan-İran-Türkiye Demiryolu Hattı” ile Pakistan’ın ve Hindistan’ın Avrupa’ya bağlantısı sağlanıyor. Türkiye ve Avrupa arasında direkt konteyner trenleri çalıştıran şirketlerin yanında, bu trafikte in direkt yer alan firmalar da bulunuyor. 2016 yılında demiryoluyla Türkiye’den Avrupa’ya yaklaşık 2 milyon ton taşıma gerçekleştirildi. Bu taşımaların 1,5 milyon tonunu Avrupa yönü taşımalar oluşturdu. Avrupa yönü taşımaların büyük bölümü Bulgaristan, Almanya, Romanya, Macaristan, Slovakya ve Avusturya gibi ülkelere yapıldı. Güçlü bir demiryolu hamlesi başlatan Türkiye, 2035 yılına kadar; demiryolu ağını 31.000 km’ye çıkarmayı, boğazlar ve körfez geçişlerinde demiryolu hat ve bağlantıları tamamlayarak Asya-Avrupa-Afrika kıtaları arasında önemli bir demiryolu koridoru haline gelmeyi, demiryolunun yük taşımacılığındaki payını ise %20’ye çıkarmayı hedefliyor.

TÜRKİYE HAVAYOLUNDA HIZLI BÜYÜYOR

Dünya kıtalarının ortasında yer alan Türkiye, 2003 yılından bu yana havacılıkta yaptığı atılımlarla dünyada ve Avrupa'da sözü dikkate alınır ülke haline geldi. Türkiye dünya sivil havacılığında 30. sırada bulunuyorken, 13 yılda 20 basamak birden çıkarak 10. sıraya yerleşti. Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu (ICAO) verilerine göre Türkiye, RTK (Ücretli Ton Km) değerleri bakımından 2014'te dünyada 12. sırada iken, 2015 yılında 11. sıraya yükseldi. Ücretli yolcu kilometrede (RPK) 10. olan Türkiye, yük ton kilometrede (FTK) ise 14. sırada yer alıyor. Avrupa Hava Seyrüsefer Güvenliği Örgütü'ne (EUROCONTROL) göre, 2014-2021 arasında Türkiye havacılıkta yüzde 6'dan fazla büyüyerek Avrupa'da 1. ülke olacak. Havayolu filosunda bugün itibariyle dar ve geniş gövdeli olmak üzere 538 uçak bulunan Türkiye’nin kargo kapasitesi ise 1,866,175 ton. İkili havacılık anlaşmalarında ve uçuş noktalarında ciddi bir atılım gerçekleştiren ve dünya genelinde uçuş ağı en geniş olan ülkelerden biri haline gelen Türkiye, bugün dış hatlarda 286 noktaya uçuyor. 2003 yılından bu yana kargo kapasitesini %346’lara varan oranda artıran Türkiye hava kargo pazarında, 2016 yılında iç hatlarda 81,587 ton, dış hatlarda 951,356 ton olmak üzere toplam 1,032,943 ton kargo taşındı. Global hava kargo pazarı %1-2 büyürken, çift haneli rakamlarla büyüyen Türkiye, ticaretin batıdan doğuya kaymaya başladığı bu süreçte genişleyen uçuş ağı, güçlendirdiği altyapısı, 2018 yılında uçuşların başlaması planlanan İstanbul Yeni Havalimanı ile Avrupa-Asya arasındaki hava kargo taşımacılığında önemli bir üs olacak.

YENİ TREND İNTERMODAL

Türkiye Avrupa hattında son süreçte en çok kullanılan taşıma modlarından biri de intermodal. Türkiye’nin Ambarlı, Pendik, Alsancak, Çeşme ve Mersin limanlarından Ro-Ro gemileriyle İtalya’nın Trieste, Fransa’nın Toulon ve Sete, Yunanistan’ın Lavrio limanları üzerinden Ro-Ro gemileri ile Avrupa’ya taşınan yükler demir ve karayolu ile nihai varış noktalarına ulaşıyor. Birçok Türk lojistik şirketleri Türkiye-Avrupa hattında yeni intermodal hatları geliştirmek için çalışma yürütüyor. Ro-Ro hatları, İstanbul ve Çanakkale Boğazları geçiş projeleri, TRACECA taşımacılık koridoru, Kars-Tiflis-Bakü hattı, İpek Rüzgarı Blok Tren Projesi ve benzeri projelerin tamamlanmasıyla birlikte Türkiye intermodal taşımacılığında önemli bir merkez haline gelecek.

SEKTÖRLER VE LOJİSTİK

Otomotiv
Enerji
Gıda
Akaryakıt
Tekstil
Kimya
İnşaat
Lastik
İhracat