InTraRegio Projesi Doğu Marmara Bölgesi Koordinatörü Devrim Şavlı, toplam süresi 36 ay ve bütçesi ise 1,62 milyon Avro olan projenin amacının; beş ülkede yolcu ve yük taşımacılığı alanında faaliyet gösteren araştırma odaklı kümelerin akıllı ihtisaslaşma temelinde geliştirilerek uluslararası alanda rekabet güçlerinin artırılması olduğunu söylüyor.  

InTraRegio Projesi’nin amacı ve hedefleri hakkında bilgi verir misiniz?

Kısa adı InTraRegio olan Towards an Intermodal Transport Network through Innovative Research-Driven Clusters in Regions of Organized and Competitive Knowledg projesi, Avrupa Birliği 7. Çerçeve Programı’nın “Bilgi Bölgeleri” başlığı altında bir koordinasyon faaliyeti olarak finanse ediliyor. Projenin temel amacı; Avrupa’nın beş farklı bölgesinde bulunan taşımacılık kümelerinin uluslararası alanda rekabet güçlerinin artırılması olarak belirlendi. Söz konusu bölgelerde, intermodal taşımacılık ağlarının geliştirilmesi için gerekli araştırma ve geliştirme altyapısının, bir başka deyişle bölgesel bilgi ve inovasyon eko-sisteminin kurulması amaçlanıyor. Projenin bir diğer önceliği ise daha az gelişmiş olan Bulgaristan’ın Ruse ve İtalya’nın Calabria bölgeleri ile intermodal yolcu ve yük taşımacılığı alanında rekabet gücü daha yüksek olan bölgeler (Doğu Marmara, Bremen ve Kanarya Adaları) arasında işbirliği olanaklarının artırılması. Bu kapsamda belirlenen bölgeler arasında işbirliğini sağlamak koşuluyla “Intermodal Yolcu ve Yük Taşımacılığı Bölgesel Araştırma Gündemi” hazırlandı. İlgili araştırma çalışmaların tamamlanmasının ardından, bahse konu beş bölgeyi kapsayacak “Ortak Eylem Planı” hazırlanarak uygulamaya konulması planlanıyor. Proje kapsamında Doğu Marmara Bölgesi’nde bünyesinde dört farklı kurum barındıran bir ortaklık oluşturuldu. Intermodal taşımacılık alanında kurulan bu ortaklığın bölgesel koordinatör kuruluşu Doğu Marmara Kalkınma Ajansı olup, bu kurum bölgesel yapı içerisinde kamu kurumu ayağını oluşturmaktadır. İstanbul Teknik Üniversitesi Denizcilik Fakültesi ve Koç Üniversitesi ise bu ortaklık içerisinde araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin yürütülmesinden sorumlu. Bölgesel ortaklığın özel sektör ile bağı ise Uluslararası Nakliyeciler Derneği aracılığıyla sağlanıyor.

İlk hedef liman kümesi oluşturmak

Doğu Marmara Taşımacılık Kümesi’nin (TRaceM) oluşum süreci, içinde bulunan kurumlar ve bugüne kadar gerçekleştirilen çalışmaları aktarır mısınız?

InTraRegio projesi kapsamında bölgemizde hali hazırda var olan taşımacılık yığınlaşmasını araştırma odaklı bir kümelenme modeliyle bir araya getirmek ve böylece bölgemizin bu sektörde uluslararası tanınırlığını ve rekabet gücünü artırmak istiyoruz. InTraRegio projesi kapsamında ortak çalışmalar yaptığımız 5 ülkeden toplam 18 kuruluş arasında oluşturulan karşılıklı öğrenme süreci, bölgesel kümelenme sürecini bir taraftan hızlandırırken diğer taraftan kurmaya çalıştığımız yapının sağlam temeller üzerine yükselmesine çok önemli katkılar sağlıyor. Proje kapsamında sektörün önde gelen firmaları ile yapmış olduğumuz anketler, sektörün sorunları ve vizyonu üzerine önemli bilgiler sağladı. TRaceM ile bölgemizde bulunan 36 limanı bu oluşumun içerisine kurucu unsur olarak almak suretiyle, öncelikle bir “Liman Kümesi” tesis etmek temel amacımız. Daha sonra bu oluşumu, bağlantılı sektörleri içerisine alarak önce “Denizcilik Kümesi” olarak genişletmek ve sonunda “Doğu Marmara Taşımacılık Kümesi”ni oluşturmak istiyoruz. TRaceM içerinde Doğu Marmara Bölgesi’nde bulunan tüm taşımacılık sektörlerinin yer almasını planlamaktayız. Farklı taşımacılık alanlarında faaliyet gösteren işletmelerin söz konusu küme yapılanması içerisinde yer alması; bölgenin intermodal taşımacılık alanındaki potansiyeli ve küme çalışmalarının başlangıç noktasını oluşturan InTraRegio projesinin temel çalışma alanını intermodal taşımacılık üzerine inşa etmeyi düşünüyoruz.

TRaceM projesi intermodal taşımacılık alanında nasıl bir örnek oluşturacak?

Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu ve Yalova illerinden oluşan Doğu Marmara, ülke dış ticaretinin ’ünü gerçekleştiren, hatta bölgede üretim yapıp İstanbul merkezli olan firmalarda içine katıldığında %20’lere varan orana sahip bir bölge olduğu için lojistik sektörü ve altyapısı bölge dış ticareti, üretim süreci ve rekabetçiliği açısından çok önemli. Bölgede yığınlaşmış durumda olan otomotiv, petrokimya ve kimya, tersanecilik, ana metal, makine, gıda, deri ve tekstil başta olmak üzere tüm sektörlerin dış ticarette maliyetlerini düşürerek rekabetçiliğini arttırması açısından taşımacılık türlerinin entegre kullanılması, TRaceM’in ortaya çıkış fikrini oluşturuyor.

TRaceM ile bölgede taşımacılık sektöründe faaliyet gösteren firmalar, kamu kurumları ve üniversiteler arasında güçlü bağlar oluşturularak, bölgenin intermodal taşımacılık alanında ihtisaslaşması temel hedeflerden bir tanesi. Bu hedef doğrultusunda, intermodal taşımacılık alanında firmalar arasında etkin işbirliğinin sağlayacak; sektörün insan kaynakları, teknolojik altyapı ve bilgi ihtiyacının belirlenerek bölgede bulunan eğitim ve öğretim kuruluşlarının bu alanlarda yoğunlaşmalarının sağlayacak ve mevzuattan kaynaklanan darboğazların giderilmesinde kamu kurumlarının etkin rol alması öngören bir yapının oluşturulması planlanmaktadır. Oluşturulacak kümelenme modelinde ilgili alanda uluslararası örnekler incelendi ve bulunduğumuz coğrafyanın özelliklerine uygun bir model taslağı geliştirme çalışmaları tamamlandı. Bu taslaktan hareketle kümenin yapısı en fazla katma değer yaratacak şekilde mümkün olan en geniş katılım sağlanmak suretiyle küme bileşenleri tarafından belirlenecektir. Söz konusu küme yapısının orta ve uzun vadeli etkisinin sektörün istihdam yapısı; araştırma ve geliştirme kapasitesi; teknolojik altyapısı; bölgenin intermodal taşımacılık altyapısı ve bölgeye sağladığı katma değer gibi parametreler çerçevesinde bu yapının işlerliği ve işlevselliği nesnel olarak gözlemlenecektir.    

‘Üçlü Sarmal Modeli’ ile kümelenme destekleniyor

TRaceM ile Doğu Marmara Bölgesi’nde nasıl bir lojistik ağ oluşturulması hedefleniyor?

Doğu Marmara Taşımacılık Kümesi; kamu, özel sektör ve akademiyi bir araya getiren üçlü sarmal yapıda (triple-helix) kurgulandı. Taşımacılık alanında faaliyet gösteren işletmelerin, kamu kurumlarının ve üniversitelerin kendi içlerinde ve aralarında birbirleriyle olan ilişkilerini destekleyici çalışmalar yapmalarına uygun platform olarak bu küme yapısını öngörüyoruz. Söz konusu işbirliklerinin derinleşmesi, bölgenin taşımacılık sektöründeki hali hazırda var olan parçalı bilgi mimarisini, aktörlerin bilgiyi ürettiği, kullandığı ve paylaştığı bir yapıya doğru yeniden şekillendirecektir. Üzerinde ısrarla durduğumuz bir nokta da ulaştırma alanında yapılan kamu yatırımları arasında tercih yapılırken, bölgesel aktörlerin söz konusu seçim sürecine etkin katılımının sağlanması. Bölgemizde ne yapmak isteğini bilen bir taşımacılık kümesinin kamu yatırımlarının şekillenmesinde önemli bir aktör olarak rol alacağını düşünmekteyiz.

Yurtiçi yolcu ve yük taşımacılığının çok büyük bölümün kara yoluyla yapılıyor olmasının yarattığı birçok negatif dışsallığın önüne geçilebilmesi ancak bir dizi politika setinin eşgüdümlü olarak hayata geçirilmesi ile mümkündür. Bölgenin uluslararası alanda tanınan bir lojistik merkezi olabilmesi için sektörün yarattığı pozitif ve negatif dışsallıkların koordineli bir şekilde ele alınabilmesi gerekmektedir. Bu amaçla, oluşturulacak küme inisiyatifi bir taraftan bütüne odaklar politikalar geliştirmeleri, diğer taraftan kür

esel ölçekte öne çıkabileceği alanları belirleyerek, bu alanların geliştirilmesine yönelik bir inovasyon stratejisi ortaya koymalıdır.

TRaceM projesi nasıl finanse ediliyor? Desteklerde Avrupa Birliği nasıl bir rol oynuyor?

TRaceM’in oluşturulmasında en önemli unsur, InTraRegio Projesi kapsamında ele alınması. Bu projenin toplam süresi 36 ay olup, toplam bütçe 1,62 milyon Avro olarak kabul edildi. MARKA olarak kurumumuza ayrılan bütçe ise 72,8 bin Avro. Bu bütçeye ek olarak Koç Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi ve Uluslararası Nakliyeciler Derneği’ne ayrılan paylar ile kurumumuzun çalışma programı kapsamında ayırdığı kaynaklarla da destekleniyor.

InTraRegio projesi, TRaceM’in uluslararası ölçekte tanınması ve yurtdışındaki iyi uygulama örneklerinin bölgeye taşınmasında büyük önem taşıyor. Bunun yanı sıra Avrupa Birliği tarafından desteklenen çeşitli proje ve programlarda gündeme alınması ile bilinirliğin artması sağlanabilecek. Buna örnek olarak Avrupa Denizcilik Kümeleri Ağı’nı verebiliriz. Küme içerisinde bulunan aktörler arasında güven tesis edilmesi kümelenmenin ilk aşamasını oluşturmakta. Bu süreçte kümeler yoğun bir şekilde devlet desteğine ihtiyaç duymaktadır. Uluslararası ölçekte kümelenme çalışmalarının başarısı ülkemizde de konuya ilgiyi ciddi şekilde artırmıştır. Bu çerçevede, gerek bölgesel gerekse ulusal düzeyde küme politikalarını desteklemeye yönelik hibe programları tasarlanmakta ve hayata geçirilmektedir. TRaceM olarak orta vadede kendi ayakları üzerinde durabilen bir model oluşturmayı planlamaktayız.

2014’ün sonunda tamamlanacak

TRaceM Projesi’nde gelinen aşamada nasıl bir ilerleme sağlandı? Projenin ne zaman tamamlanması hedefleniyor?

Küme henüz oluşum aşamasında. Son bir yılda kümenin oluşturulmasına ve amaç ve hedeflerinin doğru tespit edilmesine yönelik çalışmalar yapılıyor. Özellikle yaz döneminde kümenin omurgasını oluşturacak bölgedeki önemli lojistik aktörleri ile görüşmeler yapılmaya başlandı. Üniversitelerin ilgili bölüm başkanlıkları, sektörle ilgili faaliyet gösteren il ve bölge müdürlükleri ile kamu kurumları ve liman işletmecileri, havalimanı müdürlükleri, karayolu ve demiryolu alanında faaliyet gösteren firmalar tek tek ziyaret edilerek hem analizlere katkı sağlayacak anketler yapılıyor hem de kümenin getirecekleri hakkında bilgi veriliyor. Şu an yapmakta olduğumuz röportaj da bu açıdan çok önemli.

Projenin sahiplenilmesi açısından yine üçlü sarmal yapıya uygun olacak şekilde bir danışma kurulu (Senior Advisory Board) oluşturuldu. TRaceM’in danışma kurulu üyeleri arasında kamuyu temsilen intermodal taşımacılıkta ülkenin en yetkin isimlerinden olan Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Deniz Ticareti Genel Müdürü ve TRACECA Genel Sekreteri Dr.Kaptan Barış Tozar, akademiyi temsilen kümelenmenin Türkiye’deki öncüsü kabul edilen Doç.Dr. Melih Bulu ve Ford Otosan’ın Genel Müdür Yardımcısı Cengiz Kabatepe yer alıyor. Bu güçlü danışma kurulu, projenin gerek ulusal politikalar bazında ele alınmasında gerekse de yerelde uygulama ve yenilikçiliğinin sağlanmasında önemli rol alacak. Kümenin tam anlamıyla faaliyette olmasını InTraRegio projesinin tamamlanma tarihi olan 2014 sonu olarak öngörüyoruz. Ancak bu süre zarfında kümenin gerek geniş bir tabana yayılması gerekse uluslararası arenada tanınması amacıyla yürütülen çalışmalar InTraRegio Projesi ile paralel olarak sürecek.

İhtisas limanları oluşturulmalı

InTraRegio Projesi Doğu Marmara Bölgesi Kilit Uzmanı Cem Bayrak, Türkiye’de demiryolu taşımacılığının yeterince gelişmediğini, denizyolu taşımacılığının ise dağınık bir yapıda olduğunu belirtiyorlar. Bunun Türkiye lojistik sektörü için önemli bir dezavantaj yarattığını vurgulayan Bayrak, “İzmit Körfezi başta olmak üzere küçük ölçekli ve dağınık liman tesisleri yerine ihtisas limanların oluşturulması, bu limanlara üretimin organize yapıldığı bölgelerden demiryolu bağlantılarının aktif kullanılacak şekilde oluşturulması, kıyı yönetim ve planlamasında bütüncüllüğün sağlanması ve hepsinden önemlisi intermodalitenin geliştirilmesi, lojistik faaliyetlerin yoğunlaştığı merkezlerde rekabetçiliğin geliştirilmesi açısından yararlı olacaktır” diyor.

Bayrak, dünyada pek çok yerde denizcilik kümelerinin (Maritime Cluster) faaliyet gösterdiğine dikkat çekiyor. TRaceM projesinin de bu tarz bir yapıya kavuşmasını istediklerini vurgulayan Bayrak, “Türkiye’de İzmir, Mersin, Samsun başta olmak üzere İskenderun, Antalya, Gemlik, Bandırma, Ereğli ve Filyos, Trabzon ve Hopa’da da farklı ölçeklerde bu tarz yapılanmalar kurgulanabilir. Ancak kümelenme dışında Ambarlı örneğinde olduğu gibi ALTAŞ benzeri yapılanmalar da verimliliğin arttırılması için oldukça yararlı olan uygulamalar” diye konuşuyor.

TRaceM içerisinde yalnızca lojistik ve taşımacılık firmaları değil aynı zamanda bu sektörlere talebi yaratan sektör temsilcileri de yer alacak. Arz ve talep arasında derinleştirilen iletişim kanallarının, sektörün yenilikçilik potansiyelini artırması beklenmektedir.