Apleti: Tekerlek Ezilmesi

Balast: Taş Kırığı
Baga: Burç
Boji: Tekerlek Grubu
Braga: Dingil Çatalı İrtibat Parçası
Boden: Tekerlek Seti
Cer: Çekme
Cihet: Yön
Deray: Raydan Çıkma
Dispeçer: Sevkeder
Ekartman: Ray Açıklığı
Fers: Döşeme
Föydömarş: Seyir Çizelgesi
Furgon: Personel Vagonu
Gabari: Ölçü Sınırı
Gardefren: Frenci
Hamule: Yük
Hitam: Son
İltisak: Bağlantı
İtener: Hareket Çizelgesi
Kataner: Elektrikli Tren Enerji Hattı
Katar: Tren Dizisi
Kavalet: Yolu Askıya Alma
Kitans: Trende Ücret Ödeme Modeli
Konduvit: Katar Ana Hava Borusu
Kondüktör: Bilet Denetçisi
Kroşe: Koşum Takımı
Kurp: Dönemeç
Kuvye Bilgisi: Durum Çizelgesi
Lahike: Ek
Livre: Tren Tarife Kitapçığı
Mutabele: Taşımadaki Düzensizlik
Müselles: Üçgen Yol Bağlantı
Orer: Hareket Çizelgesi
Poz: Yol Yenilemesi
Repartisyon: Dağıtım ve Düzenleme
Revizör: Vagon Teknisyeni
Redövans: Vagon Kira Ücret
Sayding: Yan Yol
Süryevan: Yardımcı Teknisyen
Totman: Makinist Emniyet Freni
 

SERBESTLEŞME SONRASI OLUŞACAK YENİ TERİMLER
Alt sistemler: Trans-Avrupa (TER) hızlı ve konvansiyonel (geleneksel) raylı sistemleri oluşturan yapısal ve işlevsel bölümleri, düzeyini yakalayan trenlerin emniyetli ve kesintisiz hareket etmesini sağlama yeteneği.

Çalışma-Zaman Çizelgesi: Yürürlükte olduğu zaman esnasında ilgili altyapıda meydana gelecek tüm planlı tren ve çeken çekilen araç hareketlerini tanımlayan bilgiler.

Çerçeve Anlaşma: Bir yıldan daha fazla bir zaman dilimi için tahsis edilecek altyapı ve ödenilecek ücretle ilgili tahsis organı veya altyapı yöneticisi ve işletmecinin hak ve yükümlülüklerini özel ve kamu yasaları temelinde düzenleyen bir genel anlaşma.

Demiryolu Altyapısı: Demiryolunu oluşturan zemin, balast, travers, ray ile elektrifikasyon, sinyalizasyon ve haberleşme tesisleriyle bunların tamamlayıcısı her türlü sanat yapısı, tesis, yolcu gar ve istasyonları ile yük merkezleri ve bunların eklentileri, bağlantı yolları.

Demiryolu İşletmesi: Tasarrufundaki demiryolu altyapısını güvenli bir şekilde işletmek ve demiryolu tren işletmecilerinin hizmetine sunmak hususunda Bakanlıkça yetkilendirilmiş kamu tüzel kişiler ve şirketler.

Demiryolu Kazası: Hemzemin geçit kazaları hariç ulusal demiryolu altyapı ağı ve bu ağ ışındaki raylı sistemler üzerinde meydana gelen ve sadece demiryolu çeken çekilen araçlarının karıştığı yaralanmalı ve maddi hasarlı demiryolu kazaları.

Demiryolu Tren İşletmecisi: Ulusal demiryolu altyapı ağı üzerinde yük ve/veya yolcu taşımacılığı yapmak üzere Bakanlıkça yetkilendirilmiş kamu tüzel kişiler ve şirketler.

Genel Emniyet Hedefleri: Belli bir emniyet seviyesinin demiryolu sisteminin farklı taraflarınca (konvansiyonel demiryolu sistem, yüksek hızlı sistem, uzun demiryolu tünelleri veya sadece yük taşımacılığı için kullanılan hatlar gibi) ve tüm demiryolu sistemince erişilebilmesi.

Genel Emniyet Metodları: Emniyet seviyelerinin, emniyet hedeflerine ulaşmanın ve diğer emniyet koşulları ile uyumun değerlendirmesinin yapılması için geliştirilen yöntemleri.

Güvenlik Yönetim Sistemi: Altyapı yöneticisi veya demiryolu isletmesinin güvenli yönetime yönelik olarak oluşturdukları organizasyon veya düzenlemeler.

Kamu Hizmeti Yükümlülüğü: Belirli bir hat üzerinde herhangi bir demiryolu tren işletmecisinin normal ticari şartlarla veremediği bir demiryolu yolcu taşımacılığı hizmetinin halka verilmesini sağlamak amacıyla, konuyla ilgili bir sözleşmeye dayalı olarak Bakanlığın görevlendirilmesi üzerine yerine getirilen demiryolu yolcu taşımacılığı hizmet yükümlülüğü.

Kapasite Artırma Planı: Tıkanık altyapı bölümünün ilanına yol açan kapasite sınırlamasını hafifletmek için alınan takvimli önlemler serisi.

Karşılıklı İşletilebilirlik: Trans-Avrupa (TER) yüksek hızlı ve konvansiyonel (geleneksel) demiryolu sisteminin, hatlar üzerinde bu hatlar için gereken performans düzeyini yakalayan trenlerin emniyetli ve kesintisiz hareket etmesini sağlama yeteneği.

Karşılıklı İşletilebilirlik Bileşenleri: Trans-Avrupa yüksek hızlı ve konvansiyonel (geleneksel) demiryolu sisteminin karşılıklı işletilebilirliğin doğrudan ve dolaylı olarak dayandığı bir alt sisteme takılmış ve takılması amaçlanan her türlü temel birleşen, bileşenler grubu, ekipman alt montajı yada tam montajı.

Karşılıklı İşletilebilirlik Teknik Standartları: Trans-Avrupa (TER) konvansiyonel (geleneksel) demiryolu sisteminin karşılıklı işlerliğini sağlamak için her alt sistemin veya alt sistem bölümünün uyumlu olması gereken standartlar.

Lisans: Demiryolu Otoritesi tarafından kapasitesi kabul edilen demiryolu işletmesi veya altyapı yöneticisine verilen yetki.

Ölümlü Demiryolu Kazası: Hemzemin geçit kazaları hariç ulusal demiryolu altyapı ağı ve bu ağ dışındaki raylı sistemler üzerinde meydana gelen ve sadece demiryolu çeken çekilen araçlarının karıştığı ölümlü demiryolu kazaları.

Şebeke Bildirimi: Kapasite ve ücretlendirme ile ilgili ölçütleri, usulleri, genel kuralları, mühletleri ve altyapı kapasitesi için gerekli diğer bilgileri detaylı olarak ifade eden bir ilan.

Tahsis: Bir altyapı yöneticisi tarafından demiryolu altyapısının tahsisi.

Temel Gereklilikler: Trans-Avrupa demiryolu sistemi, alt sistemler ve arabirimler dahil olmak üzere karşılıklı işletilebilirlik bileşenleri tarafından uyulması gereken tüm koşulları.

Tıkanık Altyapı: Aynı kapasite için yapılan farklı taleplerin altyapı yöneticisiyle talep edenlerin sorunu çözmek için görüşmeleri sonucu belirli bir zaman dilimi için talepleri tamamen karşılanamayan altyapı kesimi.

Trans-Avrupa Demiryolu (TER): TER Projesi, Kuzey ve Orta Avrupa’dan Ortadoğu ve Afrika’ya kadar uzanan geniş bir bölge üzerinde yolcu ve yük taşımacılığından önemli bağlantılar sağlayacak önemli bir uluslar arası proje olup Orta, Doğu ve Güney-Doğu Avrupa ülkeleri arasında bir alt-bölgesel işbirliği sürecidir.

Trans-Avrupa Demiryolu Sistemi: Konvansiyonel (geleneksel) ve yüksek hızlı demiryolu taşımacılığı için yapılmış veya bu hale yükseltilmiş, Trans-Avrupa demiryolu taşımacılık ağına ait hatlar ve sabit tesisatlar yapısına ve bu altyapı üzerinde işlemek üzere tasarlanmış demiryolu araçlarına verilen ad.

Tren Güzergâhı: Verilen zaman dilimi içinde iki yer arasında bir tren çalıştırmak için gerek duyulan altyapı kapasitesi.

Ulusal Altyapı Ağı: Türkiye sınırları içerisinde bulunan il, ilçe merkezleri ve diğer yerleşim yerleri ile limanlar, hava meydanları, organize sanayi bölgeleri, lojistik ve yük merkezlerini birbirine bağlayan devlet veya şirketlere ait demiryolu altyapısı ağı.

Ulusal Güvenlik Kuralları: Ülke seviyesinde konulan, demiryolu güvenlik gerekliliklerini kapsayan ve bunları yayınlayan organdan bağımsız olarak, birden fazla demiryolu isletmesi için uygulanabilir olan bütün kuralları.

Kaynak: Demiryolu Taşımacılığı Derneği (DTD), TCDD

İstatiski terimler

NETTON: Bir vagona kapasitesi oranda yüklenmiş olan ton.
HAMTON: Bir vagon darası ya da dara ve net yükün toplamı. (DARA+NETTON)
TREN KM: Bir trenin bir km mesafeye gitmesiyle elde edilen değer.
TON KM: Bir ton yülün bir km mesafeye taşınması ile elde edilen işletme hizmet birimi.
ROTASYON: Bir vagonun iki dolumu arasında geçen süre.
ÜTİLİZASYON: Yük ve yolcu vagonlarından maksimum ölçüde yararlanmak.
HAT KAPASİTESİ: İki önemli ara istasyon veya kavşak noktası arasında karşılıklı çalışacak maksimum tren adedinin tespiti amacıyla hesaplanan trafik ölçü birimi.