Türkiye ile Rusya arasındaki ticarette sevk edilen mallara ilişkin bilgilerin iki ülkenin gümrük idareleri arasında elektronik yolla önceden değişimine dayanan bir sistem olan Basitleştirilmiş Gümrük Hattı (BGH), firmalara dış ticaret işlemlerinde çeşitli kolaylıklar sağlıyor.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Rusya Federasyonu Gümrük Servisi arasında gümrük işlemlerinin basitleştirilmesine ilişkin imzalanan protokol çerçevesinde, Basitleştirilmiş Gümrük Hattı danışma ve denetim faaliyetlerinin yürütülmesi konusunda Favor Trans Lojistik ve Taşımacılık yetkilendirildi.

Buna göre Favor, Türkiye'den Rusya'ya BGH kapsamında ihraç edilecek her türlü malın veri giriş işlemlerinin yapılması, denetimi, paketlemesi, etiketlemesi, belgelemesi, sevk zincirinin takip edilmesi konularında yetkili ve sorumlu şirket oldu.

Favor Genel Müdürü Tamer Dinçşahin, BGH ile her iki ülkenin gümrük teşkilatlarının, nakliyesi yapılacak mallar hakkında sevkıyattan önce bilgi sahibi olduğunu ve ürünlerin Rusya'da ikinci kez fiziki kontrole uğramaksızın kolaylıkla ihraç edildiğini söyledi.

Tercihe bağlı olan BGH'yi kullanan Türk ihracatçılarının Rusya gümrüğünde uygulanan genel referans fiyatlarından da muaf tutularak faturada belirtilen birim fiyatına göre gümrük işlemlerine tabi olduğuna dikkati çeken Dinçşahin, BGH ile ayrıca Türkiye ile Rusya arasındaki ticaretin yüzde 50'sine yakınını oluşturan ve bavul ticareti olarak adlandırılan kayıt dışı ticaretin önüne geçmenin amaçlandığını kaydetti.

Dinçşahin, "Türkiye'den Rusya'ya kayıtlı ihracat rakamı 6,3 milyar dolar ve bu rakam sene sonunda 7 milyar dolara ulaşacak. Söylenen, bir 7 milyar dolarlık da kayıt dışı ihracat var" dedi.

"BGH rekabetçi, sürdürülebilir, hızlı ve maliyetlerini bilindiği bir hat"

Şirketlerin ihracat ettikleri ürünlerin fatura beyanına uygun olup olmadığının kontrolünü yapıp belge hazırladıklarını anlatan Dinçşahin, "Burada en önemli nokta güvenilir bir veri transferi. Kontrollerin sonunda oluşturduğumuz belge, elektronik ortamda önce Türkiye İhracatçılar Meclisi'ne, oradan Gümrük Bakanlığı'na ve oradan da aynı yolla Rus Gümrüğü'nün yetkilendirilmiş sunucusuna gidiyor. Rusya'da yapılan kontrollerin sonunda veriler uygunsa aynı gün ters veri yoluyla onaylanıp geliyor" diye konuştu.

Sistemin kesintisiz veri akışının sürekliliği ve bir saldırıya uğramaması için ciddi bir altyapısı bulunduğunu ifade eden Dinçşahin, herhangi bir olayda transferin aksamaması için Ankara'da yerin altında yedek bir sunucu daha bulunduğunu kaydetti.

Dinçşahin, Rusya'nın bu hattı güvenli bir ticaretin sağlanabilmesi için koyduğuna işaret ederek, "Bu hat gönüllük esasına dayalı, zorunlu değil. İsteyen buradan yapar. Buradan yaptığınız zaman referans fiyat uygulamasından muafsınız. Ayrıca ürünlerin kontrolü ve onayı için bir daha beklemiyorsunuz. Dolayısıyla müşterinize teslim günü konusunda temin vermiş oluyorsunuz. Bir de Rusya'nın ekstra bir maliyet çıkarıp çıkarmayacağına dair bir korkunuz yok. Yani rekabetçi, sürdürülebilir, hızlı ve maliyetlerini bilindiği bir hat bu" ifadelerini kullandı.

İki ülke arasındaki son protokoller BGH'ye geçişi hızlandıracak

BGH'nin daha çok gıda sektörü firmalarınca tercih edildiğini ve Rusya'ya yapılan taze sebze-meyve ihracatının yaklaşık yüzde 40'ında bu hattın kullanıldığını aktaran Dinçşahin, kendilerinin ilk etapta gıda, tekstil ve deri sektörlerinin bu hattı kullanmalarını sağlamaya yöneldiklerini, kimya, hububat ve otomotiv sektörlerinin de bu hatta ilgi duymaya başladığını söyledi.

Dinçşahin, 6 ayda Rusya'ya kayıtlı ihracatın yüzde 2'lik bir kısmının BGH üzerinden gittiğini, bu oranı kısa vadede yüzde 10'lara çıkarmaya çalıştıklarını belirtti.

Türkiye ile Rusya arasında kayıt dışı ihracatın da bu hatta çekilmesi yolunda çalışmalar olduğuna değinen Dinçşahin, Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin'in son İstanbul ziyareti sırasında Türkiye ile Rusya arasında imzalanan kaçak ticaretten doğan kara para ile mücadelede işbirliği protokolü ve Sberbank'ın Türk Eximbank'a Türkiye'den Rusya'ya ihracata finansman desteği sağlanmasını öngören işbirliği protokolünün, Türk ihracatçısının BGH uygulamasına geçişini hızlandıracağını vurguladı.

Süreç içinde uygulamanın daha da iyileştirilmesi yönünde adımlar atıldığını anlatan Dinçşahin, şunları kaydetti: "Rusya, 2008'de protokoller imzalandıktan hemen sonra Moskova Vnukovo Havalimanı Terminali'ni bu hattan yararlanacak firmaların ithalat işlemleri için yetkilendirdi. İlk başta havayoluyla başlamıştı. Sonra karayolunu ilave ettik. Ancak geniş bir coğrafyaya sahip Rusya'da önce Moskova'ya gidip oradan diğer bölgelere gitmek lojistik maliyetini yükselttiğinden bir kara kapısı daha bulalım dedik. 'Tamam' dediler. Bir ay içerisine bir kara kapısı daha yetkilendirilecek.

Bu sefer coğrafya çok farklılaşacak, kullanım artacak. Son olarak da Türk ihracatçısının yine lojistik maliyetlerini azaltmak ve süre avantaj sağlamak için kara ve hava terminalinin yanında deniz yoluyla sevk edilecek konteyner, dökme yük ve Ro-Ro taşımacılığı için Karadeniz'de bir limanın BGH kapsamında yetkilendirilmesine karar verildi. Bir de bazı aksaklıklar sebebiyle daha güvenilir ve hızlı veri akışını sağlayan sisteme geçilmesi gerekir dedik. Rusya ve Türkiye ortak bir dilde anlaştı, ikisi de aynı yatırımı yaptı ve veri akışını sağlayan sistemi değiştirdi. Ülkeler bu sistemin çalışması için ne gerekiyorsa yerine getiriyor."

Türkiye ile Rusya arasında vizelerin kaldırılmasının ardından Türkiye'ye gelen turist sayısının artmasıyla birlikte Rusya'da Türk markaların bilinirliğinin ve talebinin arttığını ifade eden Dinçşahin, "Bu süreç içerisinde Rusya'da da AVM kültürü başladı ve Türkiye'den birçok marka oraya gidip mağaza açtı. Pazarda faturalı mal satılmaz, kontrolü mümkün değildir ama mağazacılık ve AVM kültüründe kayıtlı ekonomi vardır. O zaman siz otomatik olarak kayıtlı mal göndermek zorunda kalacaksınız. Yani adımlar zaten o tarafa doğru gidiyor" dedi.

2008'deki gümrük kriziyle başladı

Rusya Federal Gümrük Servisi'nin Temmuz 2008'de yayınladığı bir iç genelgeyle Türkiye'den Rusya Federasyonu'na yapılan tüm sevkıyatlar için uygulamaya aldığı yoğun kontrollerde Türk araçları ve ürünleri Rus gümrüklerinde uzun süre beklemek zorunda kaldı. Krizin çözümü için iki ülkenin gümrük idaresi yetkilerinin Moskova'da yaptıkları müzakereler sonucunda 18 Eylül 2008 tarihinde "Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Müsteşarlığı ile Rusya Federasyonu Federal Gümrük Servisi Arasında Gümrük İşlemlerinin Basitleştirilmesine İlişkin Protokol" imzalandı. Söz konusu Protokol ile iki ülke arasında Basitleştirilmiş Gümrük Hattı (BGH) adında bir sistem oluşturulması öngörüldü.

Rusya, 2008'de protokoller imzalandıktan hemen sonra Moskova Vnukovo Kargo Terminali'ni bu hattan yararlanacak firmaların ithalat işlemleri için yetkilendirirken, Türkiye, 25 Mayıs 2012 tarihine kadar böyle bir yetkilendirme yapmadı.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, 25 Mayıs 2012 tarihinde ise BGH danışma ve denetim faaliyetlerinin yürütülmesi konusunda Favor Trans Lojistik ve Taşımacılık yetkilendirdi.