Türkiye’de, doğu-batı yönleri doğrultusunda kesintisiz bir demiryolu ana koridoru oluşturularak, gerek ulusal, gerekse Avrupa-Asya arasında transit ulaşım olanaklarının artırılması ve kombine taşımacılığın geliştirilmesi amacıyla demiryolu yük taşımacılığı projelerine öncelik veriliyor. Demiryollarında uzun mesafeli ve yüksek miktardaki yüklerin taşınması avantajlı olduğundan, lojistik planlamada, intermodal taşımacılık kapsamında özellikle uluslararası taşımalar ile transit taşımalarda demiryolları kullanıldığından TCDD de buna göre aksiyon alıyor. Son yıllarda blok tren işletmeciliğine geçilmesiyle lojistik merkezlerin kurulması çalışmalarını yürütüyor. Öte yandan kombine taşımacılığa uygun vagon imal edilmesiyle Organize Sanayi Bölgelerinin demiryolu bağlantısının sağlanması, konteyner ve otomobil taşımacılığı alanlarında önemli gelişmeler yaşanıyor.

Demiryolunun taşımacılıktaki payının ve gelirinin artırılması, taşıtıcı firmaların ulaşım maliyetlerinin düşürülerek makro ekonomik dengeye olumlu yönde katkı sağlanması amacıyla; blok tren işletmeciliğine geçilirken, kombine taşımacılık ve 3. şahısların vagon sahibi olmaları destekleniyor. TCDD’nin vagon parkında bulunmayan vagonların imali sağlanarak taşıma kapasitesi artırılırken yine TCDD tarafından taşınan geleneksel yüklerin yanında, demiryoluyla taşınamayan yüklerin taşınması için özel sektörle işbirliği içerisinde çalışmalar yapılıyor. Bu kapsamda Türkiye’de ilk defa; gazlı içecekler, meşrubat, su ve benzeri içeceklerin demiryolu ile taşınması sağlandı.
Peki Türkiye bugün demiryolu yük taşımacılığında nasıl bir altyapıya sahip? Bu alandaki proje ve yatırımlar neler? İşte cevabı…
 

Uluslararası taşımalar

Yurtiçi blok trenlerin sefere konulmasının yanı sıra dış ticaret hacmini geliştirmek ve ulaştırma sektörü içinde demiryolu taşıma payını artırmak üzere değişik ülkelerle yapılan anlaşmalar çerçevesinde Avrupa ülkelerine, Orta Asya Türk Cumhuriyetlerine ve Ortadoğu ülkelerine uluslararası blok yük trenleri işletilmeye başlandı. Türkiye; Batı’da, Almanya, Macaristan, Avusturya, Bulgaristan, Romanya, Slovenya’ya, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Doğuda; İran, Suriye ve Irak’a, Orta Asya’da; Türkmenistan, Kazakistan ve Pakistan’a karşılıklı olarak blok trenler işletiyor.

Yurtiçi ve uluslararası demiryolu yük taşımacılığının %80’i blok trenler ile sağlanırken, 4 bin 700 adet yurtiçi, 1000 adet uluslararası olmak üzere aylık karşılıklı 5 bin 700 adet blok yük treni çalıştırılıyor. Bu uygulama ile 2011 yılında 2,55 milyon ton uluslararası yük taşınarak 2002 yılına göre uluslararası yük taşıma miktarında % 96 artış sağlandı.
“Blok Tren İşletmeciliği”, TCDD tarihinde yük taşıma vizyonunu değiştiren, yük taşımalarında artış meydana getiren, taşıma maliyetini düşürerek ülkemizin kıt kaynaklarının verimli kullanılmasını sağlayan ve TCDD’nin devlete yükünü hafifleten bir uygulama... Blok tren uygulaması ile 2011 yılında 25,4 milyon ton yük taşınarak 2002 yılına göre yük taşıma miktarında %74, yük taşıma gelirinde %240, ton km’de ise %62,5 artış sağlandı. 2012 yılında 26 milyon ton yük taşıması bekleniyor. Bu kapsamda 158 adet yurtiçi, 33 adet uluslararası olmak üzere günde karşılıklı 191 adet blok yük treni çalıştırılıyor.
 

Konteyner taşımacılığı

Derince, Bandırma, Alsancak, Samsun, İskenderun ve Mersin Limanlarından denizyolu-demiryolu, demiryolu-denizyolu bağlantılı kombine taşımacılık; Halkalı, Köseköy, Derince, Bozüyük, Çukurhisar, Ankara, Boğazköprü, Eskişehir, Kayseri, Başpınar, Biçerova, Mersin v.b. işyerlerinden demiryolu-karayolu bağlantılı uluslararası kombine yük taşımacılığı yapılıyor.

Diğer taşıma modları arasında rekabeti kaldırıp işbirliğini amaçlayan konteyner taşımacılığı gün geçtikçe artan bir hızla ulaştırma sektöründe tartışmasız ve önemli bir taşıma şekli olmaya başladı. Bu kapsamda 2002 yılında 695 bin ton/yıl olan demiryoluyla yapılan konteyner taşımacılığı 2011 yılında yaklaşık 11 kat artarak 7,6 milyon ton/yıla çıktı. 

TIR kasası taşımacılığı 

Karayolu yük taşıma araçlarının çekicisi olmadan sadece kasalarının, bu taşıma için imal edilen özel vagona (cep vagon) yüklenerek demiryolunda taşınmasıdır. Bu taşıma ile güvenlik, gürültü azlığı, çevre dostu, enerji tasarrufu, sınır kapılarında geçiş kolaylığı, gümrükte kolaylık, etkin personel ve araç kullanımı, etkin kapasite sağlanıyor.

TIR kasası taşıyacak trenin Wels (Avusturya) - Halkalı (İstanbul) arasında ilk deneme seferi Wels’ten (Avusturya)  9 Kasım 2009 tarihinde yapıldı.

Otomobil taşımacılığı

Gelişmiş ülke demiryollarında olduğu gibi otomotiv taşımacılığının trenle yapılması ülkemizde de başlatıldı. Köln (Almanya) – Köseköy - Köln blok konteyner treni ile Türkiye ve Almanya arasında otomotiv yedek parça taşımacılığı yapılıyor. Demiryolu idareleri, otomotiv sektörü ve lojistik firmalarıyla yapılan çalışmalar neticesinde Köseköy - Bükreş (Romanya) , Tahran - Köseköy arasında demiryolu ile otomobil taşımacılığı başlatıldı. 

Bu taşımacılık ile araçların tekerlek aşınmalarından kaynaklanan karayolu maliyetlerin düşürülmesi, dingil yükünün fazla olması nedeniyle, karayolu ve otobanlara verilen zarar sonucunda karayolu bakım-onarım maliyetlerinin azaltılması, çevre ve gürültü kirliliği ile karayolu trafik kazalarının önlenmesi sağlanıyor.

Türkiye-Rusya tren feri hattı
Samsun Liman’da kapak atma rampası, dolfen ve boji değiştirme tesisi bağlantı yolları inşaatı tamamlanarak Türkiye’nin Samsun, Rusya’nın Kavkaz Limanları Arasında kurulan tren feri hattı ile kombine taşımacılık başlatıldı.

Muratlı-Tekirdağ yeni demiryolu hattı
Söz konusu demiryolu hattı yapılarak 38 yıl sonra ilk defa bir ilimize demiryolu bağlantısı sağlandı. Asya ve Avrupa arasındaki kesintisiz ve kaliteli yük trafiğinin sağlanması amacıyla, Tekirdağ Limanı’nın Muratlı’da mevcut demiryolu ağına bağlanması için 31 km uzunluğundaki Tekirdağ-Muratlı Demiryolu Hattı 23.08.2010 tarihinde işletmeye açıldı. Yük ve yolcu taşımacılığı devam ediyor.

Tekirdağ-Muratlı Hattı’ndan Derince-Tekirdağ, Bandırma–Tekirdağ arasında başlatılacak tren feri taşımacılığı ile Avrupa ve Asya arasında yıllık 1.4 milyon ton kombine demiryolu yük taşımacılığı yapılması planlanıyor.

Demiryoluyla kısa sürede ve ekonomik olarak Avrupa’ya taşınacak, boğaz trafiğinde rahatlama sağlanacak, Bandırma ve Tekirdağ Limanları arasında gerçekleştirilecek feribot taşımacılığı ile Ege Bölgesi’nin Avrupa’ya demiryolu bağlantısında yaklaşık 600 km’lik yol kısalacak.

Derince ve Tekirdağ (Akport Liman)’da feribot işletmesi için altyapı hazırlandı. Feribot temini çalışmaları sürerken, Bandırma’da da altyapı çalışmaları devam ediyor.

Marmaray Projesi
Türkiye’nin asırlık rüyası ve dünyanın en önemli projesi olan Marmaray projesiyle Gebze’den Halkalı’ya kesintisiz demiryolu ulaşımı sağlanacak ve kent içi trafik sorununa köklü çözüm olacak. Avrupa Birliği'nin hızlı tren ağlarıyla uyumu yönünde önemli bir adım olan Marmaray, Ankara-İstanbul Hızlı Tren, Kars-Tiflis Projeleri gibi projelerin gerçekleştirilmesiyle birlikte, Avrupa'dan Asya'ya, batıdan doğuya kesintisiz, hızlı, ekonomik bir demiryolu bağlantısı sağlayacak.
 

Çobanbey Demiryolu Sınır Kapısı’nın açılması

Başta Gaziantep olmak üzere Kilis, Şanlıurfa, Adıyaman illerinin Suriye ve Ortadoğu’ya ihracatının daha kısa sürede yapılmasının sağlanması ile demiryolu taşıma kapasitesinin artırılması sağlanacak. Türkiye-Suriye arasında 3. Demiryolu Sınır Kapısı, 22 Aralık 2009’da Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım ile Suriye Ulaştırma Bakanı Yarob Süleyman Badr'ın katıldığı törenle açıldı.

Kars-Tiflis demiryolu bağlantısı
Asya ile Avrupa arasındaki eski tarihi İpek Yolu üzerinde bulunan ve birbiri ile tarihten gelen dostlukları, kültürel ilişkileri olan, Türkiye-Gürcistan-Azerbaycan devletleri ve milletleri arasındaki ilişkileri daha da pekiştirerek ticaretin gelişmesine katkıda bulunacak bu üç ülke dışındaki bölge ülkeleri arasındaki ticaretin artmasına vesile olarak, ekonomik yönden gelişmesine yardımcı olacak Kars-Tiflis-Bakü Demiryolu Projesinin inşaatına başlandı. Avrupa ile Asya arasında önemli bir demiryolu koridoru olacak olan Kars-Tiflis-Bakü demiryolu projesiyle ilk etapta yıllık 6.5  milyon ton yük taşınacak.

Köstence-Derince feribot taşımacılığı

Doğu Avrupa’nın Karadeniz üzerinden ülkemize demiryolu bağlantısının sağlanması için Derince-Köstence feribot taşımacılığı devam ediyor. Bu modelle; Romanya-Türkiye demiryolu + denizyoluyla Karadeniz üzerinden birleştirilmekte ve yıllık 50 bin ton yük taşıması yapılmakta.

İliçevski-Derince feribot taşımacılığı

Ukrayna-Türkiye arasında Karadeniz koridorunda demiryolu+feribot bağlantısıyla yıllık 150 bin ton yük taşıması yapılıyor.

Lojistik merkezler

Karayolu, demiryolu, denizyolu ve yerine göre havayolu erişimi ile kombine taşımacılık imkanlarının olduğu depolama ve ulaştırma hizmetlerinin birlikte sunulduğu lojistik merkezlerin önemi gün geçtikçe arttığından Türkiye’de de bu alanda projeler yürütülüyor. 19 lojistik merkezin etap etap tamamlanarak 2019 yılına kadar faaliyete alınması planlanıyor.
Lojistik Merkezler kurulduğunda Türk lojistik sektörüne yıllık yaklaşık 40 milyar dolar katkı sağlayacak, 26 milyon ton ilave taşıma imkanı ile 8,4 milyon metrekare konteyner stok ve elleçleme sahası kazandırılmış olacak.