Türkiye’nin Tehlikeli Malların Karayolu İle Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşması’na taraf olma ve uyum sürecinden söz eder misiniz?

Bilindiği üzere, Birleşmiş Milletler öncülüğünde 1957 yılında Cenevre’de, “Tehlikeli Malların Karayolu İle Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşması” (ADR) imzalandı. Söz konusu ADR anlaşmasına 30 Kasım 2005 tarihli ve 5434 Sayılı Kanun ile katılmamız uygun bulundu ve anlaşma 2 Temmuz 2010 tarihli ve 27629 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, 2010/547 Sayılı Bakanlar Kurulunun Kararıyla 22 Mart 2010 tarih itibariyle yürürlüğe girdi. Tehlikeli maddelerin, insan sağlığı ve diğer canlı varlıklar ile çevreye zarar vermeden güvenli ve düzenli bir şekilde kamuya açık karayoluyla taşınmasını sağlamak için, bu faaliyetlerde yer alan gönderenlerin, alıcıların, dolduranların, yükleyenlerin, boşaltanların, paketleyenlerin, taşımacıların ve tehlikeli yükleri taşıyan her türlü taşıtın, taşıt sürücülerinin sorumluluk, yükümlülüklerini belirlemek amacıyla ve ADR paralelinde hazırlanan “Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik” 31 Mart 2007 tarih ve 26479 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak kademeli olarak yürürlüğe girdi. 

Diğer taraftan, 1 Kasım 2011 tarihli ve 28102 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 655 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığına bağlı olarak, taraf olduğumuz uluslararası sözleşme veya anlaşmalardan doğan zorunlulukların ulusal sınırlar içinde uygulanması amacıyla, farklı kamu kurum kuruluşların yönetiminde olan ülkemizdeki tehlikeli madde taşımacılığı yönetimini tek bir idarenin yönetimi altına almak için Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık Düzenleme Genel Müdürlüğü kuruldu. 655 Sayılı KHK ile Genel Müdürlüğümüze tevdii edilen görev, yetki ve sorumluluklar ile taraf olduğumuz ADR’nin A ve B teknik eklerindeki değişikliklerin ulusal mevzuatımıza aktarılması için, “Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik”te değişiklik yapılmasına ihtiyaç duyuldu ve Bakanlığımızca revize edilen söz konusu Yönetmelik 24 Ekim 2013 tarihli ve 28801 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Revize edilen yeni Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmeliğin yayımlanması ile ADR’ye uyum süreci başladı ve revize Yönetmeliğe bağlı olarak gerekli olan ikincil mevzuat düzenlemeleri Bakanlığımızca yayımlanarak yürürlüğe kondu. Bu yayımlanan mevzuat ile ülkemiz ADR’ye tam olarak uyum sürecine girdi. Diğer taraftan Yönetmeliğin 6’ncı maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında 10 Nisan 2014 tarihinden itibaren tehlikeli madde ile iştigal eden işletmeler lisanslandırılmaktadır. Bu kapsamda bu güne kadar 15 bin 182 işletmeye Tehlikeli Madde Faaliyet belgesi düzenlendi.

ADR İLE NELER DEĞİŞTİ?

Yasal düzenlemenin başlaması ile tehlikeli ve kimyevi madde taşımacılığında neler değişti? 2 Nisan’da Resmi Gazete’de yayınlanan yönetmelik değişikliği neler getiriyor?

Taraf olduğumuz ADR anlaşması paralelinde Bakanlığımızca hazırlanan ve 1 Ocak 2014 tarihinde yürürlüğe giren Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik, pek çok yenilikler getirdi. Bunları şöyle sıralayabiliriz:

1- Yönetmelik ile tehlikeli maddelerin, insan sağlığı ve diğer canlı varlıklar ile çevreye zarar vermeden güvenli ve düzenli bir şekilde kamuya açık karayoluyla taşınması amaçlanmıştır,

2- Yönetmelik ile karayoluyla tehlikeli madde taşımacılığı faaliyetlerinde yer alan gönderen, alıcı, dolduran, yükleyen, boşaltan, paketleyen, taşımacı ve tank-konteyner/taşınabilir-tank işletmecileri ile tehlikeli maddeleri taşıyan taşıt sürücülerinin hak, sorumluluk, yükümlülüklerine ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir,

3- Yönetmelik kapsamında taşımacılık faaliyetinde bulunacak gerçek veya tüzel kişilere, Karayolu Taşıma Yönetmeliğine göre C1, C2, K1, K2, L1, L2, M1, M2, M3, N1, N2, R1, R2 yetki belgesi sahibi olma zorunluluğu getirilmiştir,

4- Yönetmelik ve ADR Bölüm 3.2 Tablo A’da yer alan bir kısım tehlikeli maddelerin taşınmasında kullanılacak taşıtlara, (EX/II, EX/III, FL, OX, AT ve MEMU) ADR Bölüm 9’da belirtilen hükümlere uygun olarak Taşıt Uygunluk Belgesi (ADR Uygunluk Belgesi) ile belgelendirilme zorunluluğu getirilmiştir,

5- Yönetmelik ve ADR hükümlerine uygun olarak ulusal ve uluslararası karayollarında tehlikeli yük taşımacılığı yapacak şoförlerin, Tehlikeli Mal Taşımacılığı Sürücü Eğitim Sertifikası (SRC5)/ADR Şoför Eğitim Sertifikasına sahip olmaları zorunluluğu getirilmiştir,

6- Tehlikeli maddelerin karayolu ile taşınmasında; ADR Bölüm 6’da tanımlanan ve Bakanlıkça veya ADR’ye taraf bir ülkenin yetkili otoritesince yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından test edilip UN Numarası verilerek sertifikalandırılmış olan ambalajların kullanılması zorunluluğu getirilmiştir,

7- Tehlikeli madde taşımacılığında ADR’de tanımlanan etiket, işaret ve turuncu plakaların kullanılması zorunluluğu getirilmiştir,

8- Yönetmelik kapsamındaki faaliyetleri gerçekleştiren işletmelere; ADR’nin ilgili hükümlerine göre Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı istihdam etmesi veya tehlikeli madde güvenlik danışmanından hizmet alması zorunluluğu getirilmiştir,

9- Tehlikeli maddelerin karayoluyla taşımacılığı alanında faaliyet gösteren; dolduran, paketleyen, yükleyen, gönderen, alıcı, boşaltan ve tank-konteyner/taşınabilir tank işletmecileri faaliyet alanlarından biri veya birden fazla faaliyet gösterdiği faaliyet alanları için “Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi” alma zorunluluğu getirilmiştir,

10- ADR’de tanımlanan Sınıf 1, Sınıf 6 ve Sınıf 7 tehlikeli yüklerin karayoluyla taşınmasında, Yönetmelikte belirtilen ilgili/yetkili mercilerden izin belgesi alma zorunluluğu getirilmiştir,

11- Tehlikeli madde taşımacılığı yapan taşıtlar için, taşıt sahiplerine “Tehlikeli Maddeler ve Tehlikeli Atık Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Poliçesi” yaptırma zorunluluğu getirilmiştir,

12- Tehlikeli madde taşıyan araçların Bakanlık veya ilgili kurumlarca yol kenarında denetlenmesi zorunluluğu getirilmiştir.

2 Nisan 2015 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile; Yönetmeliğin Geçici 1’inci maddesinin birinci fıkrasında, Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte trafik siciline tescilli 2013 model ve daha eski model araçların, araç modellerine göre belirlenen tarihlere kadar Taşıt Uygunluk Belgesi/ADR Uygunluk Belgesi olmadan faaliyette bulunmalarına imkan verildi. 2014 model ve daha yeni araçlar için ise doğrudan Taşıt Uygunluk Belgesi/ADR Uygunluk Belgesi ile belgelendirilmesi zorunluluğu getirildi. Ancak, 2014 model araçların “Taşıt Uygunluk Belgesi/ADR Uygunluk Belgesi” ile belgelendirilme iş ve işlemlerinde bazı sıkıntılar yaşandığı tespit edildiğinden, 2014 model araçların da, yetkilendirilmiş kuruluş olan TSE tarafından belgelendirmesine imkan tanımak ve söz konusu araç sahiplerinin idari yaptırımlara maruz kalmalarını ve benzeri mağduriyetlerini önlenmesi için, Yönetmeliğin Geçici 1’inci maddesinin birinci ve ikinci fıkrasının (a) bentlerinde yapılan değişiklikle 2014 model araçlar da Yönetmeliğin Geçici 1’inci maddesi kapsamına alındı.

ADR kapsamında alınması gereken zorunlu eğitimler ve sertifikalar neler? Bu kapsamda bugüne kadar TMGD eğitimi için kaç kuruluşa yetki belgesi verildi?

Bilindiği üzere ADR, zorunlu eğitimler ve bu eğitimler sonunda kişilerin sertifikalandırılmasını gerekli görmekte. Bu zorunlu eğitimler öncelikle tehlikeli madde yüklü araçları kullanan araç şoförleri ve taşımacılığa konu olan tehlikeli maddenin her türlü yönetiminde işletmelere yardımcı olmak üzere görev yapan tehlikeli madde güvenlik danışmanlarını kapsamaktadır. Bu bağlamda ADR’ye göre tehlikeli madde taşıyan araç sürücüleri için; 19 saat temel eğitim, 13 saat tank taşımacılığı eğitimi, 8 saat sınıf 1 eğitimi, 8 saat sınıf 7 eğitimi ön görülmektedir.

Şoförlere yönelik Türkiye genelinde temel eğitim, tanker eğitimi, sınıf 1 (patlayıcılar) ve sınıf 7 (radyoaktif madde) eğitimleri vermek üzere bu güne kadar 89 eğitim merkezi Bakanlığımızca yetkilendirildi. Yetkilendirilen bu eğitim merkezlerinde 34 bin 371 taşıt sürücüsü eğitim aldı. Bakanlığın yapmış olduğu merkezi sınavı başarı ile geçenlere; aldıkları eğitim konularına uygun Tehlikeli Madde Taşımacılığı Sürücü Eğitim Belgesi (SRC5 Belgesi) verilmektedir. 24 bin 282 kişiye ADR Sürücü Eğitim Sertifikası düzenlendi. Yılda en az 4 merkezi sınav yapılmakta. 2011-2015 yılları arasında 18 sınav yapıldı.

Diğer taraftan ADR Bölüm 1.8.3’e göre görev yapacak Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanları (TMGD), ADR ve Yönetmeliğin 33’üncü maddesi kapsamında yayımlanan Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı Hakkında Tebliğ’e göre 49 saat eğitim almaları gerekmektedir. Tebliğ’in yayımlandığı 22 Mayıs 2014 tarihinden bu güne kadar 58 adet eğitim kurumu tehlikeli madde güvenlik danışmanlığı eğitimi vermesi hususunda yetkilendirilmiştir. Eğitim alan TMGD bakanlığımızın 2 ayda bir açmış olduğu sınava katılmaktadırlar, başarılı olanlara TMGD sertifikası düzenlenmektedir.

9 BİN 150 ARAÇ DENETLENDİ BİN 391’İNE CEZA KESİLDİ

ADR kapsamında denetimler nasıl yapılıyor? Geçerli ADR uyumluluk belgesi olmaması halinde şirketler ne tür yaptırımlar veya cezalarla karşı karşıya kalacaklar?

ADR kapsamında denetimler, Yönetmeliğin 23’üncü maddesi kapsamında denetimle görevli ve yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından yapılmaktadır. Bu denetimle; Bakanlığımızın ilgili personeli, Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın sınır kapılarındaki birimleri, Belediyelerin denetim birimlerinde görev yapan personel tarafından yerine getirilmektedir. Denetimlerin mevcut yol kenarı denetim istasyonlarında yapılması yönünde gerekli düzenlemeler yapıldı. Fiziki ve teknik durumu müsait olan 28 adet yol kenarı denetim istasyonunda, 2015 yılı Ocak ayından itibaren, denetimler etkin bir şekilde yapılmaktadır. AB projesi kapsamında denetim elemanlarına eğitim verilmektedir. Bu güne kadar 200 kişi eğitildi. Bu güne kadar tehlikeli madde taşıyan 9 bin 150 adet taşıt denetlendi ve bin 391 araca ceza kesildi. Yönetmeliğin ilgili hükümlerine aykırı hareket eden işletmelere çeşitli idari para cezası ön görülmekte, ayrıca gerektiğinde işletmelerin faaliyetlerinin durdurulmasına ilişkin idari yaptırım da bulunmaktadır.

ADR’Lİ OLMAYAN ARAÇLAR İÇİN YENİ DÜZENLEME YAPILACAK

ADR’ye uygun olmayan araçlar için yapılan çalışmalar hakkında da bilgi veren Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık Düzenleme Genel Müdür Vekili İzzet Işık, şunları aktardı: “Bilindiği üzere, ADR’nin ulusal mevzuata uyumlaştırılması amacıyla yayımlanan Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği 1 Ocak 2014 tarihinden önce, tehlikeli maddelerin yurtiçindeki taşınmasında kullanılan ve Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce trafik siciline tescilli ve Taşıt Uygunluk Belgesi bulunmayan taşıt sahiplerinin taşıtlarının, ADR’ye uygunluğunu değerlendirmek üzere Bakanlığın yetkilendirdiği kurum/kuruluşlardan Yönetmeliğin Geçici 1’inci maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında yer alan takvime göre “Taşıt Uygunluk Belgesi” veya “Taşıt Durum Tespit” belgeleri almaları zorunluluğu bulunmaktadır. Bakanlığımızca, ADR’ye uygun olmayan 2014 ve daha eski model araçların ADR’ye uygun hale getirilmesine yönelik olarak başlattığı bir çalışma var. İlgili kamu kurum/kuruluşlarının ve özel sektörün yetkili temsilcilerinin katılımıyla oluşturulan komisyon marifetiyle söz konusu eski model araçların ADR’ye uygun hale getirilmesi kriterlerini belirleme amacıyla çalışmalara başlanmıştır. Komisyon çalışmaları halen devam etmektedir. Bu çalışmanın bir parçası olarak, Bakanlığımız ve TSE ortak çalışması sonucunda, tehlikeli madde taşımacılığında kullanılan araçların durum tespitine başlandı. TSE, ülkemiz genelinde bahse konu mevcut araçları bir değerlendirmeye tabi tutarak kayıt altına almak için 15 Nisan 2015 tarihi itibariyle bir saha çalışması başlattı. TSE tarafından başlatılan kayıt iş ve işlemlerinin tamamlanmasına müteakip, elde edilen veriler yukarıda zikredilen komisyon marifetince değerlendirilerek araçların model ve tiplerine göre usul ve esaslar belirlenerek Bakanlığımızca bir düzenleme yapılacak.”