Tehlikeli madde taşımacılığında standartlar yeniden belirleniyor

Haber » Kimya » Tehlikeli madde taşımacılığında standartlar yeniden belirleniyor

Tehlikeli madde taşımacılığında standartlar yeniden belirleniyor

21/10/2019 - 16:03:00

Türkiye’de tehlikeli madde taşımacılığının standarda kavuşturulması kapsamında yasal düzenlemeler uluslararası sözleşmelerdeki değişiklikler ve sektörün talep-ihtiyaçları doğrultusunda yeniden düzenleniyor. Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik ve Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi Düzenlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönerge’nin bu yıl içinde yürürlüğe girdiğini, iki önemli düzenlemenin de devreye alınacağının bilgisini veren TMKT Genel Müdürü Cem Murat Yıldırım, ayrıca petrol ve türevi ürünlerdeki taşımaların karayolundan demiryoluna kaydırılmasına yönelik çalışma yürüttüklerini açıklıyor. Yıldırım, lojistik şirketlerine ise yeni kural ve prosedürleri iyi takip etmesi ve buna göre bir yapılanma içine girmesi çağırısında bulunuyor.

Etiketler: cem murat yıldırım tehlikeli madde taşımacılığı

Tehlikeli madde taşımacılığı kapsamında yapılan son düzenlemeler hakkında bilgi verir misiniz?

Tehlikeli maddelerin karayolu, denizyolu, demiryolu ve havayoluyla taşınmasına ilişkin düzenleme ve denetimler, Bakanlığımız bünyesinde oluşturulan Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık Düzenleme Genel Müdürlüğümüzün (TMKT) sorumluluğunda yapılmaktadır. Bu kapsamda taraf olduğumuz RID, IMDG Kod, ICAO-TI, IATA-DGR gibi uluslararası sözleşmelere göre hazırlanan “Tehlikeli Maddelerin Demiryolu ile Taşınması Hakkında Yönetmelik” 1 Ocak 2016, “Tehlikeli Maddelerin Deniz Yoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik” 3 Mart 2015, “Tehlikeli Maddelerin Havayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik” 13 Nisan 2018 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bununla birlikte, hem taraf olduğumuz uluslararası sözleşmelerdeki değişiklikler hem de sektörün talep ve ihtiyaçları doğrultusunda yayımlanmış olan mevzuatların güncelleme çalışmalarına devam edilmektedir. Bu kapsamda ADR uyumlu olarak hazırlanan Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik güncellenerek 24 Nisan 2019 tarih ve 30754 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Yapılan yeni düzenlemeyle işletmelerin istihdam ettiği veya hizmet aldığı TMGD’lerin, işletmelerin tehlikeli madde ile iştigal eden personeline, ADR Bölüm 1.3 kapsamında eğitim verme zorunluluğu getirilmiştir. Bu eğitim ilk yönetmelikte sadece yükleyende yer almaktaydı. Diğer yandan gönderenin yükümlülükleri daha anlaşılabilir ve ölçülebilir şekilde ADR kapsamında güncelleştirilmiştir. Ülkemizde tehlikeli maddelerin taşınmasında yaşanan bazı sorunların giderilmesini sağlamak ve yapılacak denetimleri kolaylaştırmak amacıyla; taşıma evrakının fiziki olarak doldurulup taşımacıya tesliminin yanı sıra, evrakın taşıma işlemi başlamadan Bakanlık tarafından oluşturulacak U-ETDS sistemine işlemek/iletmek zorunluluğu getirildi. Kıyı tesisi işleticileri tesis giriş ve çıkışında; taşıma evrakının araçta bulunup bulunmadığı, yük taşıma biriminin ara ve periyodik muayenelerinin yapılıp yapılmadığı ile söz konusu araçlar ve yük taşıma birimlerinde, ADR’deki tehlike ikaz etiket/levha ve işaretleri ile turuncu renkli plakaların doğru, uygun özellikte ve ebatta olanlarını kullanıp kullanılmadığını kontrol etmek zorunda. Tehlikeli madde taşımacılığı bir sözleşmeye bağlı olarak TİO tarafından yapılması halinde bu madde kapsamındaki tüm yükümlülüklerin TİO’ya ait olduğu, bir sözleşmeye bağlı olarak yapılmadığı durumlarda ise, karayolu, demiryolu ve denizyolu ile tehlikeli madde ithalatında taşıma evrakı bulunmaması halinde, tehlikeli maddeleri ithal eden gerçek veya tüzel kişilerin belirtilen yükümlüklerini yerine getirmek zorunda olduğu, hükümleri gönderenin yükümlülüklerine eklenmiştir. Taşımacının yükümlülükleri daha anlaşılabilir ve ölçülebilir şekilde ADR kapsamında güncelleştirilmiş olup ayrıca “Boş temizlenmemiş; tanker, tank konteyner, portatif tank, ÇEGK vb. taşıma birimlerine ADR Bölüm 5.4.1.1.6’e göre taşıma evrakı düzenlemekle,” hükmü taşımacının yükümlülükleri arasına eklenmiştir. Boşaltanın yükümlülükleri daha anlaşılabilir ve ölçülebilir şekilde ADR kapsamında güncelleştirilmiş olup ayrıca “Boşaltma işlemi; taşımacının personeli veya üçüncü kişiler tarafından hizmet alınarak yapılması durumunda, taşımacı veya söz konusu üçüncü kişiler, boşaltan olarak TMFB almakla ve bu maddedeki görevleri yerine getirmekle yükümlüdür” hükmü boşaltanın yükümlülükleri arasına eklenmiştir. Denetimlerin niceliğini ve niteliğini artırmak için; Yol kenar denetimi ve işletme denetiminin daha detaylandırılarak hükümler eklenmiştir. Diğer yandan ADR Uygunluk Belgesi olmadan faaliyette bulunan taşıtlar ile ilgili Geçici 1’inci madde güncellenmiştir. Bu kapsamda; ülke içerisinde veya ADR’ye taraf olmayan ülkelere tehlikeli madde taşımacılık faaliyetlerinde bulunmak kaydıyla 2014 model ve daha eski taşıtların 31 Aralık 2019 tarihine kadar Taşıt Uygunluk Belgesi almaları gerekmektedir.

Diğer yandan Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi Düzenlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönerge güncellenerek 11 Haziran 2019 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yapılan değişikliklerle ADR kapsamındaki tehlikeli maddelerle iştigal eden işletmelerin tehlikeli madde faaliyet belgesi alma zorunluluğunda 50 ton sınırı kaldırılarak miktarına bakılmaksızın söz konusu tehlikeli maddelerle iştigal eden kapsam dışında kalan tüm işletmeler için TMFB alma zorunluluğu getirilmiştir. Artık TMFB alma veya yenilemek için müracaat edecek işletmeler, faaliyet konusu veya konularını TMGDK’dan alacakları rapor ile belgelemek zorundalar. Tehlikeli madde taşımacılığı faaliyetinde bulunacak taşımacılara TMFB alma zorunluluğu getirilmiştir. Bu Yönergenin yayımlandığı tarihten önce TMFB alan işletmeler 31 Aralık 2019 tarihinden önce TMFB süresi sona erenlerin faaliyet belgesi yenilenmesi taleplerinde, diğerlerinin ise 31 Aralık 2019 tarihine kadar faaliyet konusu veya konularının TMGDK’dan alacakları rapor ile ilgili Bölge Müdürlüğü’ne vererek güncellemek zorundalar.

Eğitim alanında atılan adımlardan ve yapılan çalışmalardan söz eder misiniz?

Tehlikeli maddelerin taşınması sırasında oluşabilecek tehlikeler can, mal ve çevre açısından büyük önem arz etmektedir. Bu tehlikelerin bertaraf edilmesi ve/veya en aza indirgenmesi doğrultusunda ülkemizin de taraf olduğu ADR sözleşmesinde gerekli tedbirler ortaya konmuştur. Bu tedbirlerden en önemlilerinden birisi taşımayı gerçekleştiren araç sürücülerinin eğitimleridir. ADR ’ye göre tehlikeli madde taşıyan araç sürücüleri için zorunlu eğitimler; 19 saat temel eğitim, 13 saat tank taşımacılığı eğitimi, 8 saat Sınıf 1 eğitimi, 8 saat Sınıf 7 eğitiminden oluşmaktadır. Bu doğrultuda düzenlenecek eğitimler için, Bakanlığımızca eğitim kuruluşları ve eğiticiler yetkilendirilmiştir. Şoförlere yönelik Türkiye genelinde Temel Eğitim, Tanker Eğitimi, Sınıf 1 (Patlayıcılar) ve Sınıf 7 (radyoaktif madde) eğitimleri vermek üzere bugüne kadar 118 eğitim merkezi ve 220 eğitici yetkilendirilmiş, 83.296 araç sürücüsü eğitim almıştır. Sınavı başarı ile geçenlere, aldıkları eğitim konularına uygun SRC5 Belgesi verilmektedir. 53.851 kişiye ADR Sürücü Eğitim Sertifikası düzenlenmiştir.

Tehlikeli maddelerin karayoluyla taşımacılığı sektörüne getirilen tedbirlerden biri de Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı Sistemi’dir. Tehlikeli madde taşımacılığı sürecinde yer alan ve bir takvim yılı içerisinde net elli ton ve üstü miktarlarda işlem yapan; taşıyan, gönderen, paketleyen, yükleyen, dolduran ve boşaltan konumunda olan işletmelere yaptıkları işleri, uluslararası anlaşmalar ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak yapmalarına yardımcı olmak amacıyla Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı bulundurma zorunluluğu getirilmiştir. Bu kapsamda, tehlikeli madde güvenlik danışmanı eğitimi düzenlemek üzere 99 eğitim kuruluşu ve 150 eğitici Bakanlığımızca yetkilendirilmiştir. Bu eğitim kuruluşlarından bugüne kadar 36.353 kişi eğitim almış, Bakanlığımızca yapılan TMGD sınavları sonucunda 9.713 kişi başarılı olarak belge almaya hak kazanmıştır.

Havayolu, denizyolu ve demiryolunda tehlikeli maddeleri taşıyan, gönderen, paketleyen, yükleyen, dolduran, boşaltan, elleçleyen, kabul eden personelin ilgili uluslararası mevzuat çerçevesinde eğitim alma zorunluluğu bulunmaktadır. Bu kapsamda, eğitim düzenlemek üzere Bakanlığımızca havayolunda 26, denizyolunda 35, demiryolunda 6 eğitim kuruluşu ve 11 deniz gözetim yetkilisi yetkilendirilmiştir. Bu eğitim kuruluşunda düzenlenen eğitimler sonrası DGR kapsamında havayolunda 95.018 kişi, IMDG kod kapsamında 28.846 kişi, RID kapsamında ise 7.252 kişi, deniz gözetim alanında 463 kişi eğitim almıştır.

30 BİNE YAKIN TMFB DÜZENLENDİ

Bugüne kadar kaç tane Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi düzenlendi?

Nisan 2014 tarihinden itibaren işletmelere TMFB düzenlenmektedir. Bu çerçevede bugüne kadar 29.857 adet TMFB düzenlenmiştir. Bu süreç devam etmekte olup, yayımlanan yönerge kapsamında TMFB almak zorunda olduğu halde almayan işletmelere yapılan denetimlerde cezai işlem uygulanmaktadır. Ayrıca “Tehlikeli Maddelerin Deniz Yoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik” 3 Mart 2015 tarihinde yayımlanmıştır. Söz konusu yönetmelik kapsamında, “Kıyı Tesislerine İşletme İzni Verilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” kapsamında izin alacak veya yenileyecek tehlikeli yük elleçleyen kıyı/liman tesislerinin bu yüklerin elleçlenmesine ve taşınmasına uygun olduğunu onaylayan “Tehlikeli Madde Uygunluk Belgesi” almaları ve geçerli durumda bulundurmaları zorunlu hale getirilmiştir. Söz konusu uygulama ile kıyı tesislerinin elleçlediği tehlikeli yüklere ilişkin olarak ihtisaslaşması öngörülmüştür. Bu kapsamda toplam 157 adet tesise belge düzenlenmiştir.

Kaç adet TMGDK merkezi bulunuyor?

Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlarının (TMGD) nitelikleri, eğitimleri ve belgelendirilmeleri ile görev, yetki ve sorumluluklarına dair usul ve esasları düzenleyen "Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı Hakkında Tebliğ" 22 Mayıs 2014 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu tebliğ taşımacılık sektöründe daha etkin ve verimli uygulanabilmesi amacıyla görülen ihtiyaç üzerine, bazı maddelerinde değişikliğe gidilerek 19 Nisan 2017 tarihinde revize edilmiştir. Bu kapsamda tebliğ kapsamında kalan işletmelerin, en az bir adet TMGD istihdam etmeleri veya idarece yetkilendirilen Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı Kuruluşlarından (TMGDK) hizmet alma zorunluluğu getirilmiştir. Tebliğ kapsamında kalan işletmelerin TMGD hizmeti alacağı TMGDK’ların niteliklerini, belgelendirilmelerini, görev, yetki ve sorumluluklarına ilişkin usul ve esasları belirlemek amacıyla hazırlanan “Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı Kuruluşlarının Yetkilendirilmesi Hakkında Yönerge” 18 Temmuz 2017 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Söz konusu mevzuat kapsamında 303 adet TMGDK merkezi kurulmuştur. Bu merkezlere bağlı olarak kurulan 346 adet şubeyle 1 Ocak 2018 tarihinden itibaren sektöre hizmet verilmektedir.

40 MİLYON TL TASARRUF SAĞLANDI

Test, muayene ve belgelendirme işlemlerinin Türkiye’de yapılmaya başlanmasıyla ülke ekonomisi açısından nasıl bir kazanım sağlandı? Bugüne kadar kaç tane uygunluk belgesi verildi?

Önceden tehlikeli madde taşımacılığında kullanılan ambalaj ve taşıma birimlerinin tip onayları ile ara/periyodik muayeneleri ile ADR kapsamında araçlara düzenlenen ADR Uygunluk Belgeleri Genel Müdürlüğümüz kurulmazdan evvel Avrupa ülkelerinde yapılmaktaydı. Bu ise hizmetlerin pahalıya satın alınmasına, onay süreçlerinin uzamasına ve döviz kaybına neden oluyordu. Bakanlığımızın bu konu hakkında TSE’yi yetkilendirmesiyle tüm bu kapsamdaki iş ve işlemler 1 Temmuz 2013 yılından itibaren ülkemizde daha ucuza ve hızlı bir şekilde yapılmaktadır. Bugüne kadar Bakanlığımız tarafından yetkilendirilen TSE tarafından; 38.020 adet ADR Uygunluk Belgesi, 7.849 adet Taşıt Uygunluk Belgesi, 14.702 adet tankın ara/periyodik/istisnai test ve muayenesi, 81 çeşit ambalaja Tip Onay Sertifikası, 100 adet tanka Tip Onay Sertifikası, 9 adet IBC’ ye Tip Onay Sertifikası, 1 adet konteynere Tip Onay Sertifikası, 1 adet taşınabilir basınçlı kaba Tip Onay Sertifikası düzenlenmiştir. Böylece yaklaşık 40 milyon TL’nin ülkemizde kalması sağlanmıştır.

ADR kapsamında denetimler nasıl yapılıyor?

ADR’ye taraf olan ülkemiz diğer üye devletler gibi denetim görevini de 2015 yılından itibaren yerine getirmektedir. Bu denetimlerin 2 ayağı; yol kenarı ve işletme denetimleridir. Tehlikeli madde taşımacılığı yapılan araçlar, Bakanlığımızın bu konuda kapsamlı eğitim verilen personeli tarafından yol kenarı denetim istasyonlarında randım usulü denetime tabi tutulmaktadırlar. Aracın ADR/Taşıt Uygunluk Belgesinden, bulundurması gereken evraka, teçhizat işaretleme ve etiketleme vb. 13 husustan araç ve sürücü denetime tabi tutulmaktadır. Eksiklik tespiti halinde mevzuat gereği müteselsilen ve müştereken idari para cezaları kesilmektedir. İşletmeler ise henüz Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi alıp almadıkları ile Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı çalıştırıp çalıştırmadıkları hususlarında denetime tabi tutulmaktadır. Bugüne kadar yaklaşık 116.657 araç denetime tabi tutulmuş bunlardan 10.017 araca 8.395.564 TL idari para cezası tatbik edilmiştir. Yine aynı şekilde yaklaşık 25.835 işletme denetime tabi tutulmuş bunlardan uygunsuzluk tespit edilen 4.960 adet işletmeye 12.182.692 TL idari para cezası uygulanmıştır.

YENİ DÜZENLEMELER YOLDA

Genel Müdürlük olarak tehlikeli madde taşımacılığına yönelik gündeminizdeki yeni düzenlemeler neler?

Mevzuata bakımından Tehlikeli Maddelerin Demiryolu ile Taşınması Hakkında Yönetmelik ile Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığı Hakkında Tebliğ güncellemesi kapsamında taslak mevzuatlara ilişkin ilgili Bakanlıklardan ve STK’lardan görüşler alınarak taslaklara derç edilmiştir. Sayıştay’dan alınacak görüş sonrasında Bakanlığımızca Resmi Gazete’de yayımlanmak üzere Cumhurbaşkanlığına arz edilecektir. ADR Bölüm 5.4.1’de tanımlanan ve düzenlenmesi gönderenin sorumluluğunda olan taşıma evrakı Bakanlığımız U-ETDS sisteminde kullanıma açılmıştır. Taşıma evrakının sistem üzerinden düzenlenmesine yönelik zorunluluk 1 Ocak 2020 tarihinde başlayacaktır. Bununla birlikte, tehlikeli madde gönderiminde zorunluluk başlayıncaya sektörden alınacak geri dönüşler doğrultusunda sistemin geliştirilmesi planlanmıştır.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 23 Haziran 2017 tarihinde 30.105 (mükerrer) sayı ile Resmi Gazete'de “Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması Hakkında Yönetmelik” yayımlanmıştır. Bu Yönetmelik özetle kimyevi maddeleri gönderenlerin alıcıların kayıt altına alınması öngörülmektedir. Genel Müdürlük olarak bu çalışmaları yakından takip ediyoruz. Bakanlık olarak kullandığımız sisteme entegrasyonu yapılarak kimyevi madde taşımacılığında yer alan işletmelerin tehlikeli madde kapsamındaki mevzuat hükümlerine belgelendirme ve denetimlerinin yapılması düşünülmektedir.

Tehlikeli madde taşımacılığının karayolundan demiryoluna aktarılmasına yönelik çalışmalar yapmaktayız. Bu kapsamda ilk etapta petrol ve türevi taşımacılığının değerlendirilmesine yönelik Bakanlığımıza bağlı ilgili Genel Müdürlükler ile STK’ların ve petrol dağıtım şirketleri ve rafinerilerin temsilcileri ile 17 Eylül 2019 tarihinde istişare toplantısı düzenlenmiştir. Toplantıya katılım sağlayan sektör temsilcilerinin geri dönüşleri doğrultusunda çalışmalara devam edilmesi planlanmaktadır.

Son olarak şunu ifade etmekte yarar var. Tehlikeli madde taşımacılığının çok yoğun olarak yapıldığı karayolu sektöründe son dört yılda yapılan düzenlemelerle bugün; tehlikeli madde taşımacılığında ticaret ve sanayi odaları, dernekler, sendikalar, odalar vasıtasıyla yapılan sektörel toplantılarla tüm tarafları kapsayan bir farkındalık oluşturulmuştur. Sektör büyük oranda UN sertifikalı ambalaj ve kapları kullanmaya başlamıştır. Taşımacılar artık uluslararası geçerli SRC5 sertifikalı şoför çalıştırmaktadırlar. Tehlikeli madde taşıyan araçların, işaretleme ve etiketleme kuralları ile araçlarda bulunması gereken sevk belgeleri ve teçhizat kurallarına büyük oranda uyduğu gözlenmektedir. İşletmeler TMGD istihdam etmeye/hizmet almaya başladılar. Taşımacılar 2015 yılından itibaren filolarını ADR’li araçlarla yenilemeye başladılar. Bu olumlu gelişmeler, yaptığımız düzenlemeler ve etkin denetimler ile taşımacılık sektörünün konuya verdiği önemin ve hassasiyetin bir göstergesidir.

Tehlikeli madde taşımacılığında lojistik şirketlerine ne tür sorumlular düşüyor?

Öncelikle ADR hükümleri tehlikeli madde taşımacılığında can, mal ve çevre güvenliğini sağlamak maksadıyla hazırlanmış ve uluslararası tatbiki olan bir sözleşmedir. Bu kurallara uyulmaması halinde çok büyük can ve mal kayıpları ile büyük çevre felaketleri meydana gelmektedir. Bu konularda gerek taşımacı firmalara gerekse de tehlikeli madde ile uğraşan işletmelere danışmanlık hizmeti vermek için ADR/RID Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığını ihdas etmiştir. Bu kişiler danışmanlık verdiği firmalara taşıma ile ilgili her türlü konuda bilgi vermektedir. Hangi ürün hangi ambalajla taşınır, ne miktarda taşınır, hangi araç veya tank kullanılır, evrakın hazırlanması, yükleme güvenliği, işaretleme ve etiketleme, yükleme ve boşaltma konularında çok kritik konularda bilgiler verir. Tehlikeli madde taşımacılığı alanında düzenlenen çalıştaylarla, eğitim programlarıyla konunun önemini sektörümüze aktarmak suretiyle farkındalık yaratmaya çalışıyoruz. Bu konuda özellikle ilgili odalarımızla ve derneklerimizle yakın işbirliği içerisindeyiz. Sektördeki gelişmeleri doğrudan takip eden ve kamuoyunu bilgilendiren medya kuruluşlarımız aracılığıyla da taşımacılarımızı, tüketicileri ve tüm paydaşlarımızı yapılan hukuki düzenlemeler ve yeni uygulamalar konusunda bilgilendirmeye çalışıyoruz.

Taşımacılarımız, lojistik hizmet üretenlerimiz tehlikeli madde taşımacılığıyla iştigal eden tüm tarafların başta uluslararası kurallar olmak üzere tehlikeli madde taşımacılığının tehlikesiz hale getirilmesinde ortaya koyduğu kural ve prosedürleri iyi takip etmesini ve buna göre şirket yapılanmalarını oluşturmasını beklemekteyiz. Çalışanların (sürücülerin, elleçleyenlerin vb.), yöneticilerin tehlikeli madde taşımacılığı risklerini iyi idrak etmesini, bu konuda deneyim kazanmasını ve nitelikli iş gücünün sektörde oluşmasını beklemekteyiz. Öte yandan taşımacılıkta ADR uygunluğu olan araçların ve ekipmanların kullanılmasına lojistik firmalarımızın önem vermesi gerektiği böylelikle taşımacılık güvenliğinin daha da arttırılması gerektiğini düşünmekteyiz. Son olarak, lojistik firmalarımızın iş süreçlerini ve yönetim anlayışını tehlikeli madde lojistiğinin gereklilikleri ışığında yeniden dizayn etmesi gerekmektedir. Bu konuda, istihdam ettikleri veya hizmet alacakları eğitimli ve nitelikli tehlikeli madde güvenlik danışmanlarından destek alabilmeleri de mümkündür.

SEKTÖRLER VE LOJİSTİK

Otomotiv
Enerji
Gıda
Akaryakıt
Tekstil
Kimya
İnşaat
Lastik
İhracat