Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ihracat ve ithalatta gümrük işlemlerinin basitleştirilmesi, hızlandırılması amacıyla, dış ticaret firmalarına, yetkilendirilmiş yükümlü, yerinde gümrükleme, izinli gönderici, ortak transit, avantajlı transit gibi uygulamalar getiriyor. Bakan Hayati Yazıcı 10 Ocak’ta İstanbul’da yaptığı tanıtım toplantısında bu yöntemleri “Gümrüklerde Devrim” şeklinde adlandırdı. Peki, “Gümrüklerde Devrim” olarak nitelendirilen Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü nedir, nasıl uygulanacak? İşte bilmeniz gereken her şey…

1) Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü nedir?
Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü, yükümlülerin gümrük işlemlerini düzenli izlenebilir, mali yeterlilik, emniyet ve güvenlik standartlarına sahip firmaların bir takım işlemlerin basitleştirmesini sağlayan uluslararası bir statüdür. Bu uluslararası statünün benzer uygulaması yaklaşık on yıldır Onaylanmış Kişi Statü belgesi kapsamında uygulanmaktadır.

2) Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü’ne nasıl sahip olabilirsiniz?
Serbest bölgeler dahil Türkiye Gümrük Bölgesi’nde yerleşik en az üç yıldır faaliyet gösteren gerçek ve tüzel kişilikler ile kamu kurum ve kuruluşları Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü sahibi olabilirler.
Sertifika koşulları ise;
a) Güvenilirlik Koşulu: Son üç yıl içinde başvuru sahibinin gümrük mevzuatı ihlallerini yapmamış olması, başvuru sahibi kişinin ya da sermayesi üzerinde kontrolü bulunan kişilerin gümrük ve dış ticaret işlemlerine yetkili kişilerin kamu güvenliğini tehdit edici suç ve mahkumiyetlerini bulunmamış olması,
b) Ticari Kayıtların Güvenilirliği ve İzlenebilir Olması Koşulu
c) Mali Yeterlilik Koşulu: Burada da yine son üç yılın mali açıdan olumlu rapor aranmakta.
d) Emniyet ve Güvenlik Standardı Koşulu: Yani İSO 9001 ve İSO 27001 standartlarına uygun ve İSO 9001-27001 belgelerine sahip olmak şartları, Güvenli alanların oluşturulması, kamera kayıtlarıyla izleniyor olması gibi bir çok güvenlik koşullarını sağlaması gerekmektedir.

3) Avantajlar nelerdir?
Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası sahipleri, Onaylanmış Statü Belgesi’ne sahip olan firmalara göre güvenli alan oluşturmaları halinde yüklemiş oldukları araçları Gümrük İdarelerine göndermeden direk varış gümrük idarelerine göndermeleri sağlanmaktadır. Ancak YYS ve OKS belge sahibi firmalar diğer yükümlülere göre daha az muayene ve belge kontrolüne ile basitleştirilmiş işlemlere tabi tutuluyor. Sonuç olarak; daha hızlı gümrük işlemleri yapabiliyorlar.

4) Hangi durumlarda Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü iptal edilebilir ya da askıya alınabilir?
Sertifika koşullarının bir veya bir kaçının kaybedilmesi hallerinde, ya askıya alınıyor ya da iptal ediliyor.

5) YYS’ne geçiş kolay olacak mıdır?
Özellikle ihracatta yerinde gümrüklemenin ihracatçıları ciddi ölçüde rahatlatacağı ve işlem maliyetlerini azaltarak ihracatçıya katkı sağlayacağı kesin ama ihracatçıların bu kapsamda iş yapabilmeleri için ciddi bir çalışmaya ihtiyaçları bulunmakta. Özellikle ihracat yükleme sahalarını oluşturmaları gerekiyor.

6) YYS uygulama süreçlerinde, özellikle ilk zamanlarda ne gibi sorunlar yaşanabilir?
Bu Yönetmelikle birlikte kamuoyunda çok yüksek bir beklenti yaratıldığını ve buna dayalı yanlış bir algı oluştuğunu görüyoruz. Zannediliyor ki, bu Yönetmelik uygulamasıyla birlikte artık gümrük kontrolleri tamamen ortadan kalkacak. Hâlbuki bu Yönetmelik firmalara çok daha büyük yükümlülük ve sorumluluklar getiriyor. Gümrük İdaresi fiziki olarak görünmüyor ve hissedilmiyor olacak, ancak firmanın bütün süreçleri kontrol ve kayıt altında olduğu için aslında gümrük denetimi çok daha etkin şekilde sondaj usulü risk analizine dayalı ve sonradan kontrol yöntemleriyle her aşamada yapılacak. Firmaların da, kendi altyapılarını yeni dönem gümrük kontrolü anlayışına uyumlaştırmaları gerekiyor. Yapılan yanlış ve hatalı beyanlarda ciddi cezai yaptırımlar söz konusu, bu bakımdan gümrük mevzuatını bilen bir profesyonel müşavirlik şirketlerine ihtiyaç duyulacaktır.

7) Dış ticaret sektöründe yönetmelikte belirtilen güvenilirlik, kayıtlılık, şeffaflık ve benzeri diğer ölçütlere tahminen kaç firma uyabilir?
Bir referans olarak bugün uygulanmakta olan Onaylanmış Kişi Statü Belgesi sahibi yaklaşık 1.100 civarın firma olduğu bilinmektedir. Bu firmaların toplam ithalatın %50’sini ihracatın ise %40’ını gerçekleştirdiğini biliyoruz. Bakanlığın denetimleri zaten firmaların kayıt içinde, şeffaf ve güvenilirliğini tespite yönelik olacak. Özellikle Yetki Belgesi için şart koşulan ISO27001 sertifikasını sağlama konusunda çok firmanın hazır olmadığı bilgisini alıyoruz. Bunula birlikte güvenli alanların oluşturulup kayıtların ve fiziki alanların izlenebilir olmalarını da ek olarak sağlamaları gerekecektir.

8) Dahilde İşleme Rejimi’ne (DİR) dayalı ithalat ve ihracat dahil bu tür gümrüklemelerde ne gibi sorunlar yaşanabilir? Firmaların kendi sahalarındaki yapacakları gümrük işlemleri nasıl denetlenir?
Dahilde İşleme Rejimi bakımından sistem içinde ikili bir kontrol mekanizması kurulduğunu görüyoruz. Bu anlamda Dahilde İşleme Rejimine ilişkin ihracatlarda ihracatın basitleştirme kapsamında yapılabilmesi için hem firmanın hem de taşıyıcının Yetki Belgesi sahibi olması gerekiyor. Ayrıca, firmaların ihracat yapılacak sahalarının önceden kontrol edilmesi ve onaylanması, bu alanların sürekli olarak kamera ile kayıt altına alınması ve bu kayıtların bir yıl gibi sürelerle tutulması gibi tedbirleri yeni Yönetmelikte görüyoruz.

9) YYS’de Gümrük Müşavirleri nerede yer almakta?
Yetkilendirilmiş Yükümlü ile ilgili Yönetmelikte gördüğümüz bir noksanlık gümrük müşavirlerinin bu sistem içerisinde nerede yer aldıklarının belirsiz gibi gözükse de aslında Yönetmeliğin 6’ncı maddesinin birinci fıkrasının (f) alt bendinde “gümrük konularında bilgili ve tecrübeli personel”e referans verilmiş ancak bu personelin kim olduğu konusunda herhangi bir açıklama yapılmamıştır. Yönetmeliğe göre Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü alacak firmaların “… gümrük beyanı ve uygulama konularında bilgili ve tecrübeli personel desteğine mutlaka ihtiyaç duyacaklardır. Gümrük Kanununu 5’nci maddesine beyan sahibinin adına Gümrük Müşavirleri beyan yapmaları nedeniyle bu süreç içerisinde yer almaktadır.
Fiili uygulamalara ve mevzuat yorumlamalarına bakıldığında, bunun “gümrük müşavirleri ve yardımcıları” ve “gümrük müşavirlik firmaları” olduğu ortadadır; ancak Bakanlığımız bu tanımı eksik bırakmıştır. Dolayısıyla, yetkisiz ve ehil olmayan kişilerin Yönetmelikteki bu boşluktan hareketle kendilerini Yönetmeliğin aradığı bilgili ve tecrübeli kişiler olarak lanse etmelerinden önce, Bakanlığımızın eksik bıraktığı tanımı yapması ve gümrük müşavirleri ve müşavirlik firmalarına referans vererek konuyu belirsizlikten çıkartması gerektiğini düşünüyoruz.

10) Gümrük işlemlerindeki YYS gibi basitleştirilmiş işlemler gümrük müşavirliği firmalarını nasıl etkiler?
Gümrük müşavirleri olarak biz de basitleştirilmiş uygulamaları ve gereksiz iş yüklerinin azaltılması gerektiğine inanıyoruz. İthalat ve ihracat olduğu müddetçe adı gümrük müşaviri veya başka bir isim olsun, işin uzmanlarına her zaman ihtiyaç duyulacaktır. Basitleştirilmiş işlemler bizim etkinliğimizi iddia edildiği gibi azaltmayacaktır. Çünkü bu iş bir gümrük tekniği ve mevzuat bilgisi gerektirmektedir. Bilgisizlikten de kaynaklansa, hatalı işlem yapanların uğrayacakları cezalar dikkate alındığında, bu işlemlerin bir bilen tarafından yapılmasında zorunluluk vardır. Ayrıca firmaların bu işlemleri kendi bünyelerinde yapmaları bizden hizmet almalarından daha ekonomik değildir. Onaylanmış kişi sistemi bunun en güzel ispatıdır. Ancak bizim talebimiz sistemin ana dayanak noktalarından birinin gümrük müşavirleri olması. Bakanlığın işin içinden çekildiği bir noktada otokontrolün sağlanabilmesi ve gerekli yönlendirmelerin doğru yapılabilmesi için işin uzmanlarına yani gümrük müşavirlerine ihtiyaç bulunmaktadır.