10 Soruda: Dijital Takograf

27/05/2021 - 09:46:00

Motorlu araçların karayolunda seyri sırasında, hız ve kat edilen mesafe, sürücülerin etkinlikleri, olaylar ve arızlar gibi bilgileri otomatik olarak kaydeden takograf cihazı, hızlı ve etkin bir denetim sağlanması, sürücülerin haklarını firmalara karşı korumak, firmalar arasından rekabet koşullarını sağlamak ve kazaları önlemek amacıyla kullanılıyor. UND İcra Kurulu Başkan Yardımcısı Elif Savrum, Türkiye’de dijital takograf uygulamasını 10 Soruda cevapladı.

Analog takograf, hayatımıza 1980’li yıllarda girdi. Türkiye 1999 yılında, Uluslararası Karayolu Taşımacılığında Çalışan Sürücülerin Çalışma Koşullarına Dair Avrupa Sözleşmesi’ne (AETR) taraf oldu. 2000 yılında Karayolları Trafik Kanunu’nda yapılan değişiklik ile uluslararası ve şehirlerarası çalışan araçlar için takograf takmak zorunlu hale getirildi. 2004 yılında Karayolları Trafik Yönetmeliği’nde yapılan değişiklik ile takograf kullanımı ve sürücülerin çalışma süreleri belirlendi. Avrupa Birliği (AB) Mayıs 2006 tarihinde, yeni tescil edilen araçlarda dijital takografı zorunlu hale getirdi. Türkiye’nin de dahil olduğu AETR ülkelerinde; 16 Haziran 2010 tarihinden sonra yeni tescil edilen ve uluslararası nakliyatta çalışan araçlarda dijital takograf zorunlu olurken, ülkemizde 30 Haziran 2014 tarihinden sonra yeni tescil edilen ve yurtiçinde şehirlerarası nakliyatta çalışan araçlarda da dijital takograf kullanılması zorunlu oldu. Ayrıca, yurt içi nakliyede çalışan ve takograf takmak zorunda olan araçların, 1996 model olanlardan başlayarak, bir takvime göre, analog ve elektronik takografları dijital takograf ile değiştirmesi hükmü getirildi. Bu takvime göre, an itibarı ile yurt içi nakliyatta çalışan 2007 model ve öncesi araçların tamamının dijital takograflı olması gerekmektedir. 2008 ve sonrası araçlar ise Ekim 2020’den sonraki ilk araç muayenesinden önce dijital takograf taktırmış olmalıdır.

1. Takograf nedir?

Motorlu araçların karayolunda seyri sırasında, hız ve kat edilen mesafe, sürücülerin etkinlikleri, olaylar ve arızlar gibi bilgileri otomatik olarak kaydeden cihazlar ve aksamlarıdır. Bu bilgileri CD büyüklüğündeki kağıtlara yazan takograflar analog takograf, bir bilgisayar gibi kendi hafızasına kaydeden takograf tipi ise dijital takograf olarak tanımlanmaktadır. Takograf, sürücüye özel mesai control cihazı ve kara kutu olarak ta tanımlanabilir. Takograflar AETR sözleşmesi kriterlerine göre “Tip Onayı” almak zorundadır. Bu nedenle sadece dış görünümleri ve menü dizilişleri farklı olsa da, fonksiyonları aynıdır. Markaya göre bazı ek özellikler olabilmektedir. Ayrıca kademeli olarak yürürlüğe giren teknik şartnameler dolayısı ile markaların kendi içinde de yıllara göre üretilen takograflarda farklılıklar olmaktadır. Dijital takograflar, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından (yetki TOBB’a devredilmiştir) basılan ve dağıtılan akıllı kartlar takılarak kullanılmaktadır. Bu kartlar; sürücü kartı, şirket kartı, kontrol kartı ve servis kartıdır. Bu kartları almak için nasıl müracaat edileceği ve diğer bilgiler; http://takograf.tobb.org.tr sitesinde açıklanmıştır.

Bugün modern bir ticari araç üzerine 50-150 arasında kontrol ünitesi (beyin) bulunmaktadır. Aracın güvenli şekilde seyri için bu merkezler birbirleri ile CanBus olarak isimlendirilen iletişim ağı üzerinden haberleşmektedirler. Her ünite ağa bilgi göndermekte ve bilgi almaktadır. Takograf bu ünitelerden birisidir ve ağa hız, km ve saat bilgisi ile sürücünün faaliyetleri hakkında bilgi göndermektedir.

2. Dijital takograf hangi bilgileri kaydeder?

Tarih, araç plaka numarası, detaylı hız bilgisi (son 7 gün), tek veya çift sürücü çalıştığı, sürücü tarafından katedilen mesafe, kart takıldığında ve çıkarıldığında, takograf km bilgisini kaydeder. Sürücü etkinlikleri – sürüş, dinlenme, molalar, diğer çalışma, hazır bekleme süreleri, etkinliğin başladığı ve bittiği zamanlar, olaylar (örnek; geçerli bir sürücü kartı takmadan sürüş, hız aşımı ve manipülasyon girişimleri vs.) ve hatalar, yapılan denetimler, takograf kalibrasyon bilgileri ve sisteme müdahale girişimlerini kaydeder.

3. Takograf ne maksatla kullanılmaktadır?

Takograf, sürücünün faaliyetlerini kaydetmek sureti ile hızlı ve etkin bir denetim sağlamaktadır. Sürücülerin haklarını firmalara karşı korumak, firmalar arasından rekabet koşullarını sağlamak ve kazaları önlemek amacıyla kullanılmaktadır. Kazaların ilk sıradaki sebebi, sürücü dikkatsizliği, dikkat dağınıklığının en önemli nedeni ise yorgunluktur. Takograf kontrolleri ile sürücünün yeterli kadar dinlenmesi sağlanarak, dikkatsizlikten kaynaklanan kazalar önlenmektedir.

4. AETR Sözleşmesi nedir?

AETR, sözleşmenin Fransızca adının kısaltmasıdır. Açılımı, Uluslararası Karayolu Taşımacılığında Çalışan Mürettebatın çalışma koşullarına dair Avrupa Sözleşmesi’dir. Halen sözleşmeye 51 ülke taraftır. 1971 yılında imzalanmıştır. Uluslararası karayolu taşımacılığında çalışan sürücülerin çalışma süreleri ve kurallar belirlenmiştir ve bu süreleri kontrol etmek için takograf kullanımını öngörmektedir. Türkiye sözleşmeye 1999 yılında taraf olmuştur.

5. Yürürlükteki mevzuata göre firmaların ve sürücülerin sorumlulukları nedir?

a. Firmaların sorumlulukları

• Firma, firma kartı almalıdır. Firma kartı ile, araçla ilk ticari sefere çıkmadan önce, takografı firma adına kayıt etmelidir. (Company Lock).

• Firma, firma kartını kullanarak her 90 günde bir takograftaki verileri, 28 günde bir sürücü kartındaki verileri indirmeli ve bir yıl süre ile saklamalıdır.

• Sürücülerin izin, hastane ve diğer görev gibi faaliyetlerini belgeler ve belgeyi sürücüye verir.

• Dijital takograf cihazı takılı bir aracı sürmesi durumunda, işveren ve sürücüler, hem takograf cihazının, hem de sürücü kartının düzgün çalışmasından sorumludurlar.

• Kurallar konusunda sürücüleri bilgilendirmek ve eğitmek.

• Yeterli miktarda onaylı dijital takograf kağıdı veya analog takograf diskini sürücüye vermek.

• Operasyonları kurallara uyacak şekilde planlamak.

b. Sürücülerin sorumlulukları

• Dijital takograf sürücü kartı almak.

• Dijital takograf sürücü kartı takmadan araç kullanmamak.

• Dijital takografı usulüne uygun kullanmak, elle girilmesi gereken bilgileri (başlangıç- bitiş ülkesi, yerel saat ayarı, OUT, Tren/ Feribot, bilinmeyen süreler) doğru şekilde girmek.

• Sürüş ve dinlenme sürelerine uyarak araç kullanmak.

• Kişisel verileri koruma mevzuatına uymak.

• Güç kesintilerini ve takograf arızalarını zamanında şirkete raporlamak.

• Aldığı cezaları ve uyarıları derhal şirkete bildirmek.

• Yol kenarı denetimleri için belge ve kayıtları hazır etmek.

• Takografı kullanmayı bilmek, istenen çıktıları alabilmek.

6. AETR Sözleşmesine ve Karayolları Trafik Yönetmeliğine göre sürücülerin çalışma süreleri nasıldır?

Süreler ve farklılıklar tabloda görülmektedir. Farklılıklar renkli olarak işaretlenmiştir.

AETR sözleşmesine Göre Karayolları Trafik Yönetmeliği Md.98

Sürüş Molası 4 ½ saat sürüşten sonra en az 45 dk. İki bölüm halinde kullanılabilir.1 X 15 Dk. + 1 X 30 Dk. 4 ½ saat sürüşten sonra en az 45 Dk. Her bölüm en az 15 Dk. Olmak üzere üç bölüm halinde kullanılabilir.

Günlük Sürüş Üresi Azami 9 Saat. Haftada iki kere 10 saat olarak uygulanabilir. Azami 9 Saat.

Günlük Dinlenme Süresi En az 11 saat. İki haftalık dinlenme arasında 3 kere 9 saat olarak uygulanabilir. Veya iki bölüm halinde kullanılırsa; birinci bölümü en az 3 saat, kalanı tek bölüm 9 saat uygulanır. Ancak bu süreler 24 saat içinde tamamlanmalıdır. Çift sürücü varsa, 30 saat içinde en az 9 saat. En az 11 saat. Haftada 3 kere 9 saat olarak uygulanabilir. Veya iki veya üç bölüm halinde kullanılması durumunda en az 12 saat. Bu durumda bir bölümü en az 8 saat ve kalan bölümlerin hiçbiri 1 saatten az olmamalıdır. Ancak bu süreler 24 saat içinde tamamlanmalıdır. Çift sürücü varsa, 30 saat içinde en az 8 saat dinlenilmelidir.

Haftalık Dinlenme Süresi En az 45 saat. 24 saate kadar indirmek mümkündür. Ancak birbirini takip eden iki hafta içinde ya 2 X 45 saat veya 1 X 24 Saat ve 1 X 45 saat uygulanabilir. Ancak müteakip 3 hafta içinde eksik kalan süre telafi edilmelidir. En az 24 saat.

Haftalık Sürüş Azami 56 Saat. Azami 54 Saat.

İki Haftalık Sürüş Azami 90 Saat. Azami 90 Saat.

7. Hangi araçlar takograf takmak zorundadır, takograf tipi ne olmalıdır?

Azami yüklü ağırlığı 3,5 tondan fazla olan yük taşımaya mahsus araçlar ile, sürücü dahil 9 kişiden fazla yolcu taşıyan personel taşımaya mahsus araçlar, uluslararası ve şehirlerarası karayolu taşımacılığında çalışıyorlarsa takograf takılması zorunludur. 16 Haziran 2010 tarihinden sonra tescil edilen ve uluslararası nakliyatta çalışan araçların takografları, mutlaka dijital olmalıdır. Uluslararası nakliyatta çalışan ve bu tarihten önce tescil edilmiş araçlarda bulunan analog takografların değişimini gerekli kılan bir yasal hüküm bulunmamaktadır. Yurtiçi nakliyatta çalışan araçlarda ise, 30 Haziran 2014 tarihinden sonra tescil edilen araçlarda mutlaka dijital takograf olmalıdır. An itibarı ile 1996 modelden başlayarak, 2007 model ve öncesi araçlarda dijital takograf olmalıdır, 2008 ve sonrası ise Ekim 2020’den başlayarak, araç muayenesi öncesi dijital takograf taktırmış olmalıdır.

8. Takograf ve sürücü kartı verileri neden indirilir? Sorumluluk kime aittir?

Sürücülerin çalışma mevzuatı, sürücülerin, günlük, aylık ve bir yıllık azami çalışma sürelerini belirlemiştir. Bu çalışma sürelerinin günlük ve aylık olanları yol kenarı denetimlerinde kontrol edilebilirken, yıllık olanları ise şirket merkezinde denetlenmektedir. Takografların hafızası 90 günlük, sürücü kartı hafızası ise 28 günlük veri kaydedebilmektedir. Kapasite dolduğunda, yeni verileri kaydedebilmek için en eski verinin üzerine yazmaktadır. Eğer veri indirilmemişse, veri kaybı olmaktadır. Bu nedenle hafıza dolmadan verilerin indirilmesi gerekmektedir. Sonuç olarak, takograf hafızasındaki verileri en geç 90 günde bir, sürücü kartındaki verilerin ise en geç 28 günde bir indirilmesi, arşivlenmesi ve 12 ay süre ile saklanması zorunludur. Veriler indirildiğinde, üzerine yazılıncaya kadar veriler hafızada kalmaya devam eder. Aslında yapılan iş, kopyalamadır. Verilerin indirilmesi ve saklanması yetki ve sorumluluğu yetki belgesi sahibi firmaya aittir. Gerek takograf verileri ve gerekse sürücü kartı verileri kişisel veriler içermektedir. İndirilen veriler, yasal olarak, AETR sözleşmesine taraf ülkelerin denetim makamları istediğinde paylaşılabilir. Ayrıca, İçişleri Bakanlığı, Çalışma Bakanlığı, İş Mahkemeleri isteyebilir. Bunların dışında verilerin paylaşılması, Kişisel Verileri Koruma mevzuatına göre yasal değildir.

9. Takograf manipülasyonu nedir? ne maksatla yapılır? Sonuçları nedir?

Takograf manipülasyonu; takografın, hız, katedilen mesafe ve sürücü etkinliklerini kaydetmemesini veya yanlış kaydetmesini sağlamak üzere yapılan müdahaleler olarak tanımlanabilir. Genelde, sensör ile kayıt cihazı (VU- araç içi ünite) arasındaki iletişim veya bağlantı hedef alınır. Manipülasyondan şüphelenildiğinde, araç derhal trafikten men edilir ve incelenmek üzere takograf yetkili servisine sevkedilir. Manipülasyon cihazı bulununcaya kadar inceleme devam eder, bu haftalar sürebilir. Bulunduğunda, manipülasyon cihazına el konulur, takograf muayenesi yeniden yapılır. Firmaya ve sürücüye yaptırım uygulanır. Hatta savcılığa sevk edilerek ceza davası açılabilir. Ayrıca, yapılan manipülasyon, aracın fren, direksiyon, ABS gibi hayati donanımlarının yanlış çalışmasına neden olacağından kazalara sebep olabilir, uzun sürede şanzıman dahil kalıcı arızalara neden olabilir.

10. Veri nasıl indirilir, ne tip veri indirme cihazları ve programları vardır?

Takograftan veri indirmek için önce şirket kartı takılır, sonra veri indirme cihazı takılarak veriler kopyalanır.

Veri indirme cihaz çeşitleri;

• PC ile veri indirme kablosu,

• Soket tipi veri indirme cihazı,

• Kombi (takograf veri indirme cihazı+ kart okuyucu) veri indirme cihazı,

• Ekranlı veri indirme cihazı,

• Akıllı kart okuyucu (sürücü kartı verisini bilgisayara indirmek için),

• Bluetooth veri indirme cihazı (Andorid veya İOS cihazlarla veri indirme için),

• GPRS (Araç Takip Sistemi üzerinden) veri indirme cihazı,

• Wifi ile veri indirme cihazı,

• Veri indirme terminali (verileri internet üzerinden merkeze aktarmak için).

Veri indirme ve analiz yazılımları;

• Veri indirme ve aktarma yazılımları (kart okuyucu ve indirme cihazı üzerindeki verileri PC’ye aktarmak için),

• Verileri açma ve görme yazılımları,

• Veri analiz yazılımları,

• Veya bu işlemlerin tamamını yapan yazılımlar,

• Online veri analiz sistemleri.

Takograf tip onaylı ise ve üretimde tip onay gerekliliklerini sürdürülüyorsa, tüm takograf veri indirme cihazları, her marka ve model dijital takograftan verileri indirebilir.

SEKTÖRLER VE LOJİSTİK

Otomotiv
Enerji
Gıda
Akaryakıt
Tekstil
Kimya
İnşaat
Lastik
İhracat