Türkiye, 1 Kasım 2011 tarih ve 28102 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan, 655 Sayılı Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile kurulan Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık Düzenleme Genel Müdürlüğü ile tehlikeli madde taşımacılığını uluslararası seviyeye çıkarmak için adımlarını hızlandırdı. Özellikle tehlikeli madde taşımacılığının çok yoğun olarak yapıldığı karayolu sektöründe, son dört yılda yapılan düzenlemelerle önemli bir ilerleme kaydedildiğinin altını çizen Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık Düzenleme Genel Müdür V. İzzet Işık, “Tehlikeli madde taşımacılığında tüm tarafları kapsayan bir farkındalık oluşturulmuştur, sektör büyük oranda UN sertifikalı ambalaj ve kapları kullanmaya başlamıştır. Taşımacılar artık uluslararası geçerli SRC5 sertifikalı şoför çalıştırmaktadırlar. Tehlikeli madde taşıyan araçların, işaretleme ve etiketleme kuralları ile araçlarda bulunması gereken sevk belgeleri ve teçhizat kurallarına büyük oranda  uyduğu gözlenmektedir. İşletmeler TMGD istihdam etmeye/hizmet almaya, taşımacılar 2015 yılından itibaren filolarını ADR’li araçlarla yenilemeye başladılar. Bu olumlu gelişmeler, yaptığımız düzenlemeler ve etkin denetimler ile taşımacılık sektörünün konuya verdiği önemin ve hassasiyetin bir göstergesidir” dedi. 

 

Türkiye’de tehlikeli madde taşımacılığı hangi kurallara göre yapılıyor? Bu kapsamda yapılan düzenlemeler hakkında bilgi verir misiniz?  

Tehlikeli mal taşımacılığının, ilgili uluslararası sözleşme ve standartlara uygun olarak ve modlar arası uyumu sağlayacak şekilde; ekonomik, seri, güvenli çevreye kötü etkisi en az, serbest, adil ve sürdürülebilir bir rekabet ortamında yapılmasını sağlamaya yönelik iş ve işlemler Bakanlığımızca yürütülmektedir. Tehlikeli maddelerin karayolu, denizyolu, demiryolu ve havayoluyla taşınmasına ilişkin düzenleme ve denetimler, Bakanlığımız bünyesinde oluşturulan Tehlikeli Mal ve Kombine Taşımacılık Düzenleme Genel Müdürlüğümüzün sorumluluğunda toplanmıştır. Tehlikeli Maddelerin dört farklı modda taşınmasına ilişkin yaptığımız tüm düzenlemelerde taraf olduğumuz uluslararası sözleşmeler esas alınmaktadır. 

Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Uluslararası Taşınmasına İlişkin Avrupa Anlaşmasına (ADR) uyumlu olarak hazırlanan “Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik” 24/10/2013 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Tehlikeli maddelerin,  insan sağlığı ve diğer canlı varlıklar ile çevreye zarar vermeden güvenli ve düzenli bir şekilde kamuya açık karayoluyla taşınmasını amaçlayan bu yönetmelik, taşımacılık sektörüne pek çok yenilikler ve yükümlülükler getirmiştir. Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmeliğin yayımlanması ile ADR’ye uyum süreci başlamıştır. Yönetmeliğe bağlı olarak gerekli olan alt mevzuat düzenlemeleri Bakanlığımızca yayımlanarak yürürlüğe konmuştur. Bu yayımlanan mevzuat ile ülkemiz ADR’ye tam olarak uyum sürecine girmiştir. Tehlikeli Madde Taşıyan Araç ve Üst Yapılarına İlişkin Muayene Merkezlerinin Kurulması, İşletilmesi ve Teknik Muayeneleri Hakkında Yönetmelik 21/04/2016 tarihli ve 29691 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. 

Tehlikeli maddelerin denizyoluyla taşınması faaliyetleri, ülkemizin de taraf olduğu Uluslararası Denizcilik Örgütü’nün (IMO)  SOLAS ve MARPOL Sözleşmeleri  hükümleri ve bu iki sözleşmenin alt mevzuatı ile düzenlenen kurallar çerçevesinde yürütülmektedir. IMO tarafından yayımlanan Denizyoluyla Taşınan Tehlikeli Yüklere İlişkin Uluslararası Kod’un (IMDG Kod) ülkemizde uygulanmasına yönelik ve denizyoluyla yapılacak tehlikeli madde taşımacılığı faali¬yetlerinin ekonomik, seri, güvenli, kaliteli, çevreye olum¬suz etkisi en az ve diğer taşımacılık faaliyetleri ile uyumlu şekilde yapılmasını sağlamak amacıyla “Tehlikeli Maddelerin Deniz Yoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik”  03.03.2015 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Yönetmelik ile kıyı tesisi işleticilerine, gemi işleticilerine ve yük ilgililerine de yükümlülükler getirilmiştir. Tehlikeli yük elleçleyen kıyı/liman tesislerinin bu yüklerin elleçlenmesine  ve taşınmasına uygun olduğunu onaylayan “Tehlikeli Madde Uygunluk Belgesi” alma zorunluluğu getirilmiştir.  Bu kapsamda, bu güne kadar 36 kıyı tesisi için Tehlikeli Madde Uygunluk Belgesi düzenlenmiştir. IMDG Kod eğitimlerinin ülke¬mizde uygulanmasındaki usul ve esasları belirlemek amacıyla  “Denizyoluyla Taşınan Tehlikeli Yüklere İlişkin Uluslararası Kod Kapsamında Eğitim ve Yetkilendirme Yönetmeliği” 22 Ocak 2016 tarihinde yayımlanmıştır. 

Yine demiryolu sektörüyle ilgili olarak da; Ülkemizin taraf olduğu “Tehlikeli Eşyaların Demiryollarıyla Uluslararası Taşınmasına İlişkin Sözleşmeye”  (RID) uyumlu olarak hazırlanan Tehlikeli Maddelerin Demiryolu ile Taşınması Hakkında Yönetmelik 16/07/2015 tarih ve 29418 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmış ve 01/01/2016 tarihi itibarıyla yürürlüğe girmiştir. Tehlikeli maddelerin havayoluyla taşınması faaliyetleri, ülkemizin de taraf olduğu, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü’nün (ICAO) Teknik Talimatları (ICAO-TI), Tehlikeli Maddelerin Havayoluyla Taşınması Düzenlemeleri (IATA-DGR) ile ulusal mevzuat çerçevesinde yürütülmektedir. Havayolu tehlikeli madde taşımacılığı faaliyetinde bulunan tüm tarafların yükümlülükleri ile bu sektördeki çalışma usul ve esasların belirlenmesi amacıyla “Tehlikeli Maddelerin Havayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik” taslağı hazırlanmış ve ilgili kurum ve kuruşların görüşleri alınmıştır. Çalışmaları devam eden Yönetmeliğin  2016 yılı ikinci yarısında  yayımlanması hedeflenmektedir.

Tehlikeli madde taşımacılığına ilişkin yayımladığımız tüm mevzuat (Yönetmelik, Tebliğ, Yönerge ve genelgeler) Genel Müdürlüğümüz web sayfası www.tmkt.gov.tr de yayımlanmaktadır.

 

36.528 KİŞİYE ADR SÜRÜCÜ EĞİTİM SERTİFİKASI VERİLDİ 

Kara, hava, deniz ve demiryolunda yetkili kaç eğitim merkezi bulunuyor? Bu merkezlerde bugüne kadar kaç kişiye eğitim ve belge verildi? 

Tehlikeli madde taşımacılığı alanında verilen eğitimleri temelde iki grupta değerlendirmek mümkündür. Bu doğrultuda, öncelikle tehlikeli madde yüklü araçları kullanan araç sürücüleri ile tehlikeli madde operasyonlarında işletmelere yardımcı olmak üzere görev yapan Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanları’nın eğitim ve sınavları ilk grubu oluşturmaktadır. Sürücülere yönelik Türkiye genelinde Temel Eğitim, Tanker Eğitimi, Sınıf 1 (Patlayıcılar) ve Sınıf 7 (Radyoaktif madde) eğitimleri vermek üzere bugüne kadar 134 eğitim merkezi ve 158 eğitici yetkilendirilmiş; 47.286 araç sürücüsü eğitim almıştır. Sınavı başarı ile geçenlere; aldıkları eğitim konularına uygun SRC5 Belgesi verilmekte olup, bu kapsamda 36.528 kişiye uluslararası geçerli ADR Sürücü Eğitim Sertifikası düzenlenmiştir. 

Bilindiği üzere,  tehlikeli madde taşımacılığı sürecinde yer alan ve bir takvim yılı içerisinde net elli ton ve üstü miktarlarda işlem yapan; taşıyan, gönderen, paketleyen, yükleyen, dolduran ve boşaltan konumunda olan işletmelere yaptıkları işleri, uluslararası anlaşmalar ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak yapmalarına yardımcı olmak amacıyla Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı bulundurma zorunluluğu getirilmiştir. Bu kapsamda, tehlikeli madde güvenlik danışmanı eğitimi düzenlemek üzere 106 eğitim kuruluşu ve 145 eğitici Bakanlığımızca yetkilendirilmiştir. Bu eğitim kuruluşlarından bugüne kadar 26.246 kişi eğitim almış, Bakanlığımızca yapılan TMGD sınavları sonucunda 6.988 kişi başarılı olarak belge almaya hak kazanmıştır. TMGD Sertifikası sahibi kişi ile firmanın anlaşma yapmasına ilişkin tüm iş ve işlemler e-devlet kapısı üzerinden Bakanlığımızın geliştirmiş olduğu sistem kullanılarak yapılabilmektedir. Ayrıca, web-tabanlı veri bankasında Sertifikalandırılan TMGD’lerin iletişim bilgileri mevcut olup, Genel Müdürlüğümüzce güncel tutulmaktadır. 

Ayrıca, havayolu, denizyolu ve demiryolunda tehlikeli maddeleri taşıyan, gönderen, paketleyen, yükleyen, dolduran, boşaltan, elleçleyen, kabul eden personelin ilgili uluslararası mevzuat çerçevesinde eğitim alma zorunluluğu bulunmaktadır. Bu kapsamda, eğitim düzenlemek üzere Bakanlığımızca havayolunda 19, denizyolunda 24, demiryolunda 2 eğitim kuruluşu yetkilendirilmiştir. Bu eğitim kuruluşlarında düzenlenen eğitimler sonrası DGR kapsamında havayolunda 51.727 kişi, IMDG kod kapsamında 19.449 kişi eğitim almıştır. RID kapsamında ise eğitimler önümüzdeki dönemde başlayacaktır.            

 

Tehlikeli madde taşımacılığı içinde olan işletmelere TMFB alma zorunluluğu getirildi. Bugüne kadar kaç işletmeye TMFB belgesi verildi? 

Tehlikeli madde taşımacılığında yer alan tarafların sorumluluk ve yükümlülükleri  "Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik" ile “Tehlikeli Maddelerin Demiryoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik”lerde tanımlanmıştır. Söz konusu Yönetmelikler kapsamında, tehlikeli madde taşımacılığı alanında faaliyet gösteren işletmelere Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi alma zorunluluğu getirilmiştir. Tehlikeli madde taşımacılığı zinciri içerisinde yer alan; dolduran, paketleyen, yükleyen, gönderen, alıcı, boşaltan ve tank-konteyner/taşınabilir tank işletmecileri, Yönetmeliklerde belirtilen şartlar çerçevesinde, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşeme Bakanlığına bağlı Bölge Müdürlüklerine başvurarak Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi almaktadırlar. Nisan 2014 tarihinden itibaren işletmelere TMFB düzenlenmektedir. Bu çerçevede, bugüne kadar 18.786 adedi karayolu, 30 adedi demiryolu olmak üzere toplam 18.816 adet Tehlikeli Madde Faaliyet Belgesi düzenlenmiştir. Bu süreç devam etmekte ve yayımlanan yönerge kapsamında TMFB almak zorunda olduğu halde almayan işletmelere yapılan denetimlerde cezai işlem uygulanmaktadır. 

 

CİDDİ BİR DÖVİZ KAYBININ ÖNÜNE GEÇİLDİ 

Test, muayene ve belgelendirme işlemlerinin Türkiye’de yapılmaya başlanmasıyla ülke ekonomisi açısından nasıl bir kazanım sağlandı? Bugüne kadar kaç tane uygunluk belgesi verildi? 

 

Tehlikeli madde taşımacılığı konusunda, uluslararası anlaşma ve sözleşmeler gereği, tehlikeli madde taşımacılığında kullanılacak her türlü tank, ambalaj ve kapların yetkili otorite tarafından test edilip sertifikalandırılması, tehlikeli maddelerin karayoluyla taşınmasında kullanılacak taşıtların ise ADR Uygunluk Belgesine sahip olmaları gerekmektedir. Bu kapsamdaki, iş ve işlemlerin ülkemizde yapılabilmesi için yetkili otorite olan Bakanlığımız tarafından 6 Mart 2013 tarihinde Türk Standartları Enstitüsü (TSE) yetkilendirilmiştir. TSE konuyla ilgili altyapısını tamamlayıp 1 Temmuz 2013 tarihi itibarıyla belgelendirme işlemlerine başlamıştır. Ayrıca, Konteyner ve taşınabilir basınçlı kapların test, muayene ve belgelendirilmesi hususunda Türk Loydu Vakfı İktisadi İşletmesi’ni de yetkilendirdik. 

Bu yetki devri yapılana kadar, araç, ambalaj ve kapları üreten firmalarımızın ürettikleri ürünleri onaylatmak ve sertifikalarını (UN Numaralı) alabilmek için numunelerini yurt dışına gönderip, yüksek ücretler ödemekteydiler. Yapılan çalışmalar sonucu oluşturulan sistemle bu kapsamdaki onay ve belgelendirme iş ve işlemleri artık ülkemizde yapılabilmektedir. Oluşturduğumuz bu sistem ile ciddi bir döviz kaybının önüne geçilmiş oldu. Bugüne kadar TSE tarafından; 64 ayrı ambalaja, 3 adet orta boy konteynere, 84 adet tanka tasarım tip onay sertifikası verilmiştir. Ayrıca, tehlikeli madde taşımacılığında kullanılan 3.596 adet tankın ara/periyodik muayenesi ile 10.534 aracın da yıllık teknik muayeneleri gerçekleştirilerek ADR Uygunluk Belgesi düzenlenmiştir.    

 

ADR kapsamında denetimler nasıl yapılıyor? Geçerli ADR uyumlu belgesi olmaması halinde şirketler ne tür cezalarla karşı karşıya kalıyor? 

Tehlikeli madde taşımacılığının tehlikesiz hale getirilmesinde sadece kurallar ihdas etmek yeterli değildir. Tehlikeli maddelerin karayoluyla taşınması faaliyetlerinin,  belirlenen ulusal ve uluslararası normlara uygun olarak yapılıp yapılmadığının denetlenmesi de önem arz etmektedir. Bakanlığımız tarafından tehlikeli madde taşımacılığı yol kenarı denetimlerine 1 Ocak 2015 tarihinden itibaren başlanmıştır. Denetimler bu konuda çok detaylı teorik ve pratik eğitim verilmiş personelimiz tarafından yapılmaktadır. Ayrıca, bu konuda Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı’nın eğitim almış personeli de denetimler yapmaktadır. Bu denetimlerde sadece ADR Uygunluk Belge kontrolü değil, aynı zamanda dokümantasyon, araç teçhizatı ve ekipmanları ile yükleme güvenliğine yönelik denetim faaliyetleri icra edilmektedir. Uygunsuzluk bulunması halinde hangi konuda ihlal yapılmış ise mevzuata göre o konuda cezai müeyyide tatbik edilmektedir. Bu cezaların güncel miktarlarına www.tmkt.gov.tr adresinde bulunan Mevzuat bölümünün Genelgeler kısmından ulaşılabilir. Fiziki ve teknik durumu müsait olan 28 adet yol kenarı denetim istasyonunda, denetimler yapılmaktadır. 2015 yılında 33.859 adet taşıt,  2016 yılında ise bu güne kadar 19.156 adet taşıt denetlenmiştir. Ayrıca, 1 Kasım 2015 tarihinden itibaren işletme içi denetimler çerçevesinde, TMFB ve TMGD bulundurma zorunluluğu olan işletmeler de denetlenmektedir. 

 

LOJİSTİK ŞİRKETLERİ İŞ SÜREÇLERİNİ YENİDEN DİZAYN ETMELİ 

Tehlikeli madde taşımacılığında lojistik şirketlerine ne tür sorumluluklar düşüyor? 

Öncelikle ADR hükümleri tehlikeli madde taşımacılığında can, mal ve çevre güvenliğini sağlamak maksadıyla hazırlanmış ve uluslararası tatbiki olan bir sözleşmedir. Bu kurallara uyulmaması halinde çok büyük can ve mal kayıpları ile büyük çevre felaketleri meydana gelmektedir. Bu konularda gerek taşımacı firmalara gerekse de tehlikeli madde ile uğraşan işletmelere danışmanlık hizmeti vermek için ADR Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanlığını ihdas etmiştir. Bu kişiler danışmanlık verdiği firmalara taşıma ile ilgili her türlü konuda bilgi vermektedir. Hangi ürün hangi ambalajla taşınır, ne miktarda taşınır, hangi araç veya tank kullanılır, evrakın hazırlanması, yükleme güvenliği, işaretleme ve etiketleme, yükleme ve boşaltma konularında çok kritik konularda bilgiler verir. Tehlikeli madde taşımacılığı alanında şirketlerimiz bazında farkındalık oluşturmaya çalışıyoruz. Gerçekleştirdiğimiz çalıştaylarla ve eğitim programlarıyla konunun ehemmiyetinim sektörümüze aktarmaya çalışıyoruz. Bu konuda özellikle ilgili derneklerimizle yakın işbirliği içerisindeyiz. Sektördeki gelişmeleri doğrudan takip eden ve kamuoyunu bilgilendiren medya kuruluşlarımız aracılığıyla da taşımacılarımızı, tüketicileri ve tüm paydaşlarımızı yapılan hukuki düzenlemeler ve yeni uygulamalar konusunda bilgilendirmeye çalışıyoruz. Bu alanda özellikle UTA Lojistik Dergisi’nin de çok büyük faydası oldu. Konuyu sürekli takip ederek sektörümüz ilk elden ve doğru bilgilendirilmesi konusunda sizlerin de çok önemli katkıları oldu. Bunun için sizlere de ayrıca çok teşekkür ediyoruz.  

Taşımacılarımız, lojistik hizmet üretenlerimiz tehlikeli madde taşımacılığıyla iştigal eden tüm tarafların başta uluslararası kurallar olmak üzere tehlikeli madde taşımacılığının tehlikesiz hale getirilmesinde ortaya koyduğu kural ve prosedürleri iyi takip etmesini ve buna göre şirket yapılanmalarını oluşturmasını beklemekteyiz. Çalışanların (sürücülerin, elleçleyenlerin vb.) yöneticilerin tehlikeli madde taşımacılığının risklerini iyi idrak etmesine bu konuda deneyim kazanmasını ve nitelikli iş gücünün sektörde oluşmasını beklemekteyiz. Öte yandan taşımacılıkta ADR uygunluğu olan araçların ve ekipmanların kullanılmasına lojistik firmalarımızın önem vermesi gerektiği böylelikle taşımacılık güvenliğinin daha da arttırılması gerektiğini düşünmekteyiz. Son olarak, lojistik firmalarımızın iş süreçlerini ve yönetim anlayışını tehlikeli madde lojistiğinin gereklilikleri ışığında yeniden dizayn etmesi gerekmektedir. Bu konuda, istihdam ettikleri eğitimli ve nitelikli tehlikeli madde güvenlik danışmanlarından destek alabilmeleri de mümkündür.