Taşıma işleri organizatörlerinin çalışma koşullarını, sorumluluk, yükümlülük ve haklarını belirleye Taşıma İşleri Organizatörleri Yönetmeliği, 6 Temmuz’da Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yeni yönetmelikte çoğu madde sektörün talepleri dikkate alınarak değiştirilirken, bazı maddeler ise sektörü zorlayacağı görülüyor. 1 Ocak’ta devreye alınacak yönetmelikle yetki belgesi alabilmek için en az 300 bin TL sermayeye sahip olmak ve 150 bin TL yetki belgesi ücreti ödemek gerekiyor. Taşıma işleri organizatörlerine, "taşıyıcı sorumluluk sigortası" yaptırma zorunluluğu getirilirken, yönetmelik hükümlerinin ihlali durumunda oldukça sert ve yüksek para cezaları uygulanacak. Ayrıca aşırı ücret uygulamalarında veya rekabet ortamının bozulduğu durumlarda bakanlık sınırlı taban ve tavan ücret uygulaması yapabilecek. Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) Genel Müdürü Cavit Uğur, TİO Yönetmeliği’ni 10 soruda özetledi.

1. TİO Yönetmeliği’nin amaç ve kapsamı nedir? Yönetmeliğe göre taşıma işleri organizatörlerin sorumlukları neler?

Bu yönetmeliğin amacı karayolu, demiryolu, denizyolu veya havayolu taşımacılığında ve/veya kombine taşımacılık alanında faaliyet gösterecek taşıma işleri organizatörlerinin hizmet esasları ve koşullarının belirlenmesi ile bu faaliyetlerde bulunanların, alıcıların, gönderenlerin hak, sorumluluk ve yükümlülüklerini tespit etmek; taşıma türlerinin birlikte ve birbirlerini tamamlayıcı olarak hizmet vermesini, denetimini ve mevcut imkanların daha yararlı bir şekilde kullanılmasını temin etmek; etkin hizmet temini için gerekli olan düzeyde bir profesyonel eğitim ve denetim sistemi geliştirmek, taşıma işleri organizatörlerinin ulusal ve uluslararası mevzuata uygun olarak faaliyet göstermelerini sağlamaktadır.
Taşıma işleri organizatörlüğü faaliyetinde bulunacak gerçek ve tüzel kişilerin Bakanlık tarafından verilecek yetki belgesini almaları zorunludur. Taşımacılık işleri organizatörünün, faaliyetlerini ikili ve çok taraflı uluslararası anlaşma ve sözleşmelere, kanuna, bu yönetmeliğe ve ilgili diğer mevzuata uygun olarak gerçekleştirmesi esastır. Taşıma işleri organizatörü, bu yönetmelik kapsamındaki faaliyetlerini, Bakanlığa bildirdikleri merkez ve şubelerinde yürütmekle yükümlüdür.

2. TİO Yetki Belgesi almanın şartları neler? Belge ücreti ne kadar? Belge ücreti sektörü nasıl etkileyecek?
Yetki belgesi almak veya yenilemek için gerçek kişilerin Türkiye Cumhuriyeti tabiiyetinde olmaları, tüzel kişilerin Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre kurulmuş ve ticaret siciline tescil edilmiş olmaları, gerçek kişilerde sahip veya varsa temsil ve ilzama yetkili kişi ve kişilerin, anonim şirket statüsündeki tüzel kişiliklerde, yönetim kurulu başkan ve üyeleri, genel müdür ile temsil ve ilzama yetkili yöneticilerin mesleki saygınlığa sahip olmaları, en az 300 bin Türk Lirası sermaye veya işletme sermayesine sahip olunması, merkez veya şube, işyeri adresine sahip olunması, taşıma işleri organizatörü yetki belgesi ücretinin ödenmiş olması gerekmektedir.
Yönetmeliğe göre taşıma işleri organizatörü yetki belgesi almanın şartlarından biri en az 300 bin TL sermaye veya işletme sermayesine sahip olması olarak belirtilirken, söz konusu yetki belgesinin ücreti 150 bin TL olarak belirlenmiştir. 150 bin TL’lik yetki belgesi ücreti maalesef sektörümüzde faaliyet gösteren birçok küçük ve ortak büyüklükteki üyemiz açısından zorlayıcı ve çok yüksek bir maliyettir. Gelişmiş ülkelerde sadece sisteme dahil etmek anlamında sembolik bir belge ücreti geçerliyken veya hiç belge ücreti yokken, ülkemizde bir taşıma işleri organizatörünün (freight forwarding) işletmesini kurabilmek için daha işe başlamadan ilk 5 yıl için 150 bin TL belge ücreti ödemek zorunda olması işletmenin finansal yapısını daha baştan bozacaktır. Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nden kalan bu yüksek belge ücreti yaklaşımı maalesef halen devam etmekte ve işe başlamada firmaların önünde ciddi bir engel olarak yer almaktadır. Üstelik geçerlilik süresi 5 yıl olan yetki belgesi için yenileme dönemi geldiğinde o yılın değerleme oranına göre belirlenmiş yetki belgesi ücretinin %5’ini ödeyecek olmaları firmaların yetki belgesi maliyetlerinin devam edeceği anlamını taşımaktadır.

3. Taşıma işleri organizatörü yetki belgesi hangi firmalar için zorunludur?
Karayolu, demiryolu, denizyolu veya havayolu taşımacılığında ve/veya kombine taşımacılık alanında faaliyet gösteren, gerçek veya tüzel kişilerin imkan, kabiliyet ve kapasitelerini kullanarak kendi nam ve hesabına yük taşıması yaptırarak taşıma faturası/sözleşmesi düzenleyen, taşıma ile ilişkili depolama, paketleme, ambalajlama, sipariş yönetimi, gümrük, sigorta, dağıtım vb. lojistik işlemleri gerçekleştiren firmaların Taşıma İşleri Organizatörü Yetki Belgesi alması zorunludur.
SHT-17.6 Talimatı çerçevesinde yetkilendirilen hava kargo acenteleri bu yönetmelik hükümlerine tabi değildir. Bu yönetmelik ile düzenlenen taşıma işleri organizatörlüğü faaliyetlerini gerçekleştiren firmalar sadece denizyolu taşımacılığında faaliyet gösterse dahi bu yönetmelikle belirlenen şartları ve yükümlülükleri yerine getirerek Taşıma İşleri Organizatörü Yetki Belgesi’ni almak zorundadır. Ancak taşıma işleri organizatörlüğü yapmadan sadece gemi acentesi olarak faaliyet gösteren firmalar Gemi Acenteleri Yönetmeliği kapsamında yetkilendirilmektedir ve bu yönetmelik hükümlerine tabi değildir.

4. Mevcut R1/R2, DD yetki belgelerinin durumu ne olacak?
Taşıma İşleri Organizatörlüğü Yönetmeliği 1 Ocak 2019 tarihinde yürürlüğe girecektir. 8 Ocak 2018 tarihli Karayolu Taşıma Yönetmeliği kapsamında düzenlenen R1 ve R2 Yetki Belgeleri, belge üzerinde belirtilen geçerlilik süresi boyunca geçerliliğini korur; geçerlilik süresi dolana kadar R1 ve R2 Yetki Belgesi sahiplerinin hakları, görev, sorumluluk ve faaliyet alanı Karayolu Taşıma Yönetmeliği hükümlerine tabidir. Bu belgeye sahip olanlar, mevcut belgelerin geçerlilik süresi boyunca Taşıma İşleri Organizatörleri Yetki Belgesi almak zorunda değildir.
R1 ve R2 Yetki Belgeleri’nin geçerlilik süresinin dolmasından sonra ilgili yetki belgeleri yenileme esnasında Taşıma İşleri Organizatörü Yetki Belgesi olarak değiştirilir. Yetki Belgesi 5 yıllık süre için yenilenir ve yenileme ücreti, o yıla ait yetki belgesi ücretinin %5’idir.
19 Ağustos 2016 tarihli Demiryolu İşletmeciliği Yetkilendirme Yönetmeliği kapsamında düzenlenen DD Yetki Belgeleri, belge üzerinde belirtilen geçerlilik süresi boyunca geçerliliğini korur; geçerlilik süresi dolana kadar DD Yetki Belgesi sahiplerinin hakları, görev, sorumluluk ve faaliyet alanı Demiryolu İşletmeciliği Yetkilendirme Yönetmeliği, hükümlerine tabidir. Bu belgeye sahip olanlar, mevcut belgelerin geçerlilik süresi boyunca Taşıma İşleri Organizatörleri Yetki Belgesi almak zorunda değildir.
DD Yetki Belgesi’nin geçerlilik süresinin dolmasından sonra ilgili yetki belgesi yenileme esnasında Taşıma İşleri Organizatörü Yetki Belgesi olarak değiştirilir. Yetki Belgesi 5 yıllık süre için yenilenir ve yenileme ücreti, o yıla ait yetki belgesi ücretinin %5’idir.

5. Üst Düzey Yönetici (ÜDY) ve Orta Düzey Yönetici (ODY) Belgelerine sahip olmak gerekli midir? Bu belgeler için başvuru şartları ve istenilen belgeler nelerdir? FIATA Diploma Eğitimi diplomasına sahip olanlar ÜDY ve/veya ODY Belgesinden muaf mıdır?
Yönetmeliğin 13. maddesi kapsamında taşıma işleri organizatörlüğü faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlarda tüzel kişiliği temsil ve ilzam ederek ve/veya bu kişilerin faaliyetlerini fiilen sevk ve idare ederek sürekli ve etkin bir şekilde yöneten şirket müdürü, genel müdür, genel müdür yardımcısı, genel koordinatör, genel sekreter, birim başkanı unvanları ile görev yapan kişilerden en az birisinin ÜDY belgesi alması gerekir. Bu Yönetmelik kapsamında faaliyet gösteren bir gerçek ve tüzel kişiliğin veya buna ait bağımsız bir birimin taşıma işleri organizatörlüğü faaliyetlerini sürekli ve etkin bir şekilde sevk ve idare eden sahip, temsile yetkili ortak veya bu bağlamda istihdam edilen en az iki kişinin ODY belgesine sahip olmaları esastır.
Yolcu taşımacılığı ve/veya yük-eşya-kargo taşımacılığı yapan firmaların yöneticileri, bu alanlarda faaliyet göstermek isteyenler ve öğrenciler belgeleri almak için Milli Eğitim Bakanlığı’nın yetkilendirdiği eğitim kuruluşlarından eğitim alıp yine bakanlığın sınavında başarılı olmaları şartı ile belge almaya hak kazanırlar.
Yönetmeliğin 14’üncü maddesinin ikinci fıkrasına baktığımız zaman FIATA Diploma Eğitimi Programı’na katılarak başarılı olan ve diploma almaya hak kazananlar için ayrıca ÜDY ve/veya ODY Belgesi aranmaz ifadesinin yer aldığını görmekteyiz. FIATA Diploma Eğitimi hem ülkemiz hem de sektörümüz açısından sıra dışı bir eğitim. Bu uluslararası mesleki eğitimin değerinin Bakanlığımız tarafından da belgelenmesi bizi ayrıca mutlu etti.
FIATA Diploma Eğitimi Türkiye’de yalnızca UTİKAD tarafından İTÜSEM iş birliği ile verilen bir eğitimdir. 2017-2018 yılında üçüncü dönemi tamamlanan eğitimde program katılımcılarına kombine taşımacılık dahil olmak üzere tüm taşıma modları, depolama ve dağıtım, gümrük süreçleri, proje taşımacılığı, sigorta, tehlikeli maddeler, güvenlik ve emniyet, lojistik sektöründe IT kullanımı konularında sektörün ve akademik dünyanın temsilcileri tarafından bilgiler aktarılmaktadır. Katılımcılarımız tarafından paranın satın alabileceği en değerli eğitim olarak nitelendirilen programda dersler her hafta Cumartesi günü 09.00-18.00 saatleri arası İTÜ Maçka Kampüsünde yapılmakta ve yaklaşık 35 hafta sürmektedir. Yeni dönem için ön kayıtlarımızın başladığını, bu ayrıcalıklı eğitimden faydalanmak isteyenlerin derneğimizle iletişime geçebileceğini de belirtelim.

6. Taşıma işleri organizatörlerinin hizmet kalemlerine getirilen taban ve tavan ücret piyasayı nasıl etki yaratacak?
Yönetmelikte görüyoruz ki aşırı ücret uygulamalarında veya rekabet ortamının bozulduğu durumlarda bakanlık sınırlı taban ve tavan ücreti uygulaması yapabilecek. Bu uygulama yapıldığı takdirde ise konu ile ilgili bazı cezalar yine karşımıza çıkıyor. Taban ve tavan ücret uygulamasına uymayanlara o yıl için yetki belgesi ücreti üzerinden ’luk bir ceza uygulanacak olması bu konuya bir örnek olabilir. İhlal tekrar etmeye devam ederse eğer cezalar daha da artmakta ve yetki belgesi iptaline kadar gitmektedir. Bu konularda bilgi sahibi olunması ve dikkat edilmesi gerektiğinin altını çizmek isterim.
UTİKAD olarak kamu idareleriyle ve diğer sivil toplum kuruluşlarıyla yaptığımız tüm görüşmelerde kamu idaresinin ticari faaliyet olan taşımacılık işine yönelik taban ve tavan ücret getirmemesi gerektiğini; ticaret serbestisi içinde belirlenmesi gereken ücretlere kamu müdahalesinin doğru olmadığını, bu tür müdahalelerin hem serbest ekonomi ilkelerine uymadığını hem de lojistik sektörüne yönelik iş barışını ve yatırım ortamını bozacağını ifade ettik. Bize göre Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde faaliyet gösteren ve bir ticari işletme olan taşıma işleri organizatörlerine taban/tavan ücreti belirlenmek istenmesi serbest ticaret ortamına uymayan bir yaklaşımdır.

7. Yönetmelikle taşıma işleri organizatörlerine verdikleri hizmetler için ödeme konusunda nasıl bir dayanak sağlandı?
Yönetmeliğin 18. maddesinin 3. fıkrasında yer alan “Gönderen ve alıcı taşıttırdığı yükün, varış gümrüğüne varmasından sonra cirolamış olduğu taşıma senedini ve kararlaştırılmış olan taşıma bedeli ile taşımadan doğan diğer bedelleri, düzenlenen taşıma senedi gereğince, taşıma işleri organizatörüne vermek ve ödemekle yükümlüdür” denilmektedir. Bu hükmün Taşıma İşleri Organizatörleri açısından verdikleri hizmetlerin ödemelerini alma yönünde bir dayanak sağladığını söyleyebiliriz.

8. Yönetmelik hükümlerinin ihlali durumunda ne tür cezalar uygulanacak?
Yönetmelik hükümlerinin ihlali durumunda yetki belgesine sahip olmadan faaliyet gösterenlere 15 bin TL, çalışanların ÜDY Belgesi’ne sahip olmaması durumunda bin TL, ODY Belgesi’ne sahip olmaması durumunda ise 2 bin Türk Lirası gibi cezalar görüyoruz. Yükümlülüğün kriterlerine göre bunları yerine getirmeyenler için belirlenmiş cezalar olmakla birlikte, sigorta yaptırma zorunluluğu olduğunu da hatırlatır, bunun yapılmaması durumunda ise 2 bin TL ceza olduğunu belirtmek isterim. İhlal durumlarında uygulanacak cezalar iyi incelenmeli ve daha önce de belirttiğim gibi bu konulara dikkat edilmelidir.

9. Taşıma işleri organizatörünün organize ve taahhüt ettiği taşımadan doğan sorumluluklar için yaptırmak zorunda olduğu “Taşıma Sorumluluk Sigortası” ile ilgili UTİKAD’ın bir çalışması var mı?UTİKAD 2011 yılından bu yana yürüttüğü risk yönetimi projesi çerçevesinde, iş birliği yaptığı bir sigorta kurumu üzerinden üyelerine avantajlı koşullarla taşıyıcı sorumluluk sigortası temini konusunda danışmanlık vermektedir.

10. TİO Yönetmeliği sektörün gelişimini nasıl etkileyecek?
Bu yönetmelikle birlikte sektöre dair eğitim alma zorunluluğu getirilmiş ve böylelikle mesleğe hakim, eğitimli çalışanların sektöre kazandırılmasına çalışılmıştır. Taşıma türlerinin birbirleriyle iç içe hizmet vermesini sağlayarak sektör için gerekli hizmet altyapısı sağlanmıştır. Yönetmelik ulusal ve uluslararası mevzuata uygun şekilde tasarlanmış olup bir denetim mekanizması haline gelmiştir.

“Bu yönetmelikle birlikte sektöre dair eğitim alma zorunluluğu getirilmiş ve böylelikle mesleğe hakim, eğitimli çalışanların sektöre kazandırılmasına çalışılmıştır. Taşıma türlerinin birbirleriyle iç içe hizmet vermesini sağlayarak sektör için gerekli hizmet altyapısı sağlanmıştır. Yönetmelik ulusal ve uluslararası mevzuata uygun şekilde tasarlanmış olup bir denetim mekanizması haline gelmiştir.”