Temelleri 2007 yılında Gürcistan’da, 2008 yılında ise Kars’ta atılan BTK Projesi, Hazar Denizi geçişli tren-feribot hatları ile Kazakistan ve Türkmenistan’a olan bağlantısıyla, Türkiye’nin Orta Asya, Uzak Doğu ve Güney Asya’ya demiryolu erişimini sağlayacak önemli bir uluslararası koridor oluşturacak. Bu projeyle birlikte çalışmaları sürdürülen Marmaray Projesi tamamlandığında Avrupa’dan Çin’e demiryoluyla kesintisiz yük taşınması mümkün hale gelecek. Bu ayki Bir Bakışta bölümümüzde 2014 yılında hayata geçirilmesi planlanan BTK Demiryolu Projesi'ni ele aldık.

BTK Projenin gelişimi: Türkiye’nin Azerbaycan-Ermenistan Savaşı sırasında Ermenistan sınır kapılarını 1993’te kapatması, Ermenistan üzerinden demiryolu ile eski Sovyet Cumhuriyetlerine bağlanan Türkiye’nin doğrudan demiryolu bağlantısının kesilmesine yol açtı. Bu nedenle, Avrupa-Asya demiryolu ağı halen kullanılamıyor. Dolayısıyla Türkiye, Ermenistan’dan Gürcistan’a; Gürcistan üzerinden Rusya Federasyonu ve Azerbaycan’a; Rusya ve Azerbaycan üzeriden Ukrayna’ya, Orta Asya’ya ve Çin’e bu yollar üzerinden ulaşamaz hale geldi. Bugün Türkiye ile Orta Asya ve Çin arasında demiryolu taşımacılığı İran üzerinden gerçekleştiriliyor.

Türkiye-Ermenistan sınırının kapalı olmasından dolayı doğu-batı koridorunu oluşturan Avrupa-Asya demiryolu ağını kullanamayan Ermenistan ise demiryolu ile dünyaya açılmasını sadece İran üzerinden gerçekleştirmek zorunda kaldı. Çünkü Ermenistan, 1992 Abhaz-Gürcü Savaşı’ndan beri kapalı olan kuzey-güney koridorunu oluşturan Rusya Federasyonu-Abhazya-Gürcistan-Ermenistan güzergahını da kullanamıyor.

Türkiye-Ermenistan sınır kapısı açılsa bile Türkiye, Kafkasya ve Orta Asya ile demiryolu bağlantısının sadece Ermenistan’dan geçmesini güvenli bulunmuyor. Ayrıca, 1993’den beri kullanılmayan Ermenistan’dan geçen demiryolu hattının tahrip edildiği, rayların söküldüğü ve siyasi sorunlar kalksa bile eski demiryolu hattının onarılarak yeniden açılmasının birkaç yıl alacağı biliniyor. Kars-Tiflis-Bakü demiryolunun yaşama geçirilmesi sonrasında da Türkiye’nin söz konusu bölge ile demiryolu bağlantısını birtakım yeni alternatif demiryolu projeleri oluşturmaya başladı.

Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Projesi’nin amacı: Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan arasında Bakü-Tiflis-Ceyhan ve Bakü-Tiflis-Erzurum Projeleri’nden sonra gerçekleştirdiği üçüncü büyük proje olan Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Projesi Demir İpek Yolu olarak adlandırılıyor. Proje, Türkiye ile Gürcistan arasında doğrudan demiryolu bağlantısı kurmak ve mevcut demiryolu hattıyla Gürcistan üzerinden Türkiye ile Azerbaycan, Orta Asya, Çin ve Moğolistan arasında demiryolu bağlantısı oluşturma amacını taşıyor.

Çerçeve anlaşması ne zaman imzalandı? Türkiye’nin Azerbaycan ve Türk Cumhuriyetleri ile doğrudan bağlantısını sağlayacak olan Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Projesi ile ilgili ilk anlaşma 7 Şubat 2007 tarihinde Gürcistan’ın başkenti Tiflis’te Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye arasında imzalandı.

Projenin temelleri ne zaman atıldı? Hattın Gürcistan kısmının temeli 21 Kasım 2007, Türkiye kısmının temeli ise 24 Temmuz 2008’de Cumhurbaşkanımız Abdullah Gül, Gürcistan Cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlhami Aliyev tarafından atıldı. 

Projenin sözleşme bilgileri: Türkiye-Gürcistan (Kars-Tiflis) Demiryolu Türkiye Kesimi İnşaatı’dır ve işin yeri Kars ve Ardahan’dır. Proje 02.05.2008 tarihinde ihale edildi. Sözleşmenin taraflarıysa DLH İnşaatı Genel Müdürlüğü ve Özgün Yapı San.ve Tic. A.Ş. & Çelikler Taah. İnş.ve Tic. A.Ş. Ortak Girişimi’dir. İlgili daire; Demiryolları Yapım Dairesi Başkanlığı, İşveren ise Ulaştırma Bakanlığı Demiryolları, Limanlar ve Hava Meydanları İnşaatı Genel Müdürlüğü’dür. Müşavir Firma Yüksel Domaniç Müh. Ltd.Ştı & Yüksel Proje Uluslararası A.Ş. İş Ortaklığı’dır. İşin başlama tarihi: 04.05.2008 ve süresi ise 700 gündür. Ayrıca üre uzatımına göre işin bitim tarihi: 24.09.2012 (01.02.2010 Tarih ve 1464 Sayılı S.U.K), Çalışılmayan dönem ise 01 Kasım – 15 Nisan tarihleri arasındadır.

BTK Projesi’nin hat uzunluğu nedir? 180 km

Hangi ülkelerden ne kadar hat geçecek? Hattın 76 km’si Türkiye, 29 km’si Gürcistan ve 80 km'si ise Azerbaycan'dan geçecek.

Taşınacak yük ve yolcu miktarı ne olacak? Projenin bitmesiyle birlikte ilk etapta, ilk yılda 1 milyon yolcu, 6.5 milyon ton yük taşınacak. 2034 yılında ise söz konusu proje hattı üzerinde 3 milyon yolcu ve 17 milyon yük taşıma kapasitesi olacağı tahmin ediliyor.

Projenin maliyeti nedir? Türkiye kesimi için 220 milyon dolar, Gürcistan kesimi için ise 200 milyon dolar olmak üzere toplam 420 milyon dolara mal olması bekleniyor.

Proje Türkiye ve Bölgeye ne kazandıracak? Kars-Tiflis-Bakü Demiryolu ile İran üzerinden geçen mevcut doğu-batı koridoruna alternatif bir güzergahın oluşturulması; Orta Asya’nın Hazar üzerinden Türkiye’ye bağlanması; Türkiye üzerinden Marmaray Projesi ile de Avrupa-Orta Asya arasında daha kısa ve daha güvenli bir yol üzerinden ulaşımın sağlanması; Türkiye-Gürcistan-Azerbaycan-Türkmenistan üzerinden geçen “Demiryolu-Denizyolu Kombine Taşımacılığı” ile Orta Asya’nın Akdeniz’e bağlanması ve Orta Asya ile yapılan transit taşımacılıkta Türkiye’nin önemli bir konuma getirilmesini sağlayacaktır.

Rusya ile Türkiye arasında da bir ulaşım koridoru haline getirilecek olan BTK hattı, hem Azerbaycan, Nahçıvan ve Türkiye’yi birleştirecek hem de Asya ile Avrupa arasında ulaşım koridoru rolünü üslenecektir. Gürcistan için de önem taşıyan proje ile bu güne kadar ülkeye girmeyen ve Poti Limanına getirilmeyen yeni yükler de taşınabilecektir. Bu nedenle Gürcistan’ın, daha fazla yük taşımak için özellikle Ahılkelek bölgesinde 200-300 milyon dolarlık yatırım yapması beklenmektedir.

Bakü-Tiflis-Kars yeni demiryolu hattı inşaatının kolaylaştırılmasına ilişkin anlaşma imzalandı: Türkiye ile Gürcistan Hükümeti arasında Bakü-Tiflis-Kars yeni demiryolu hattının Kars-Ahilkelek kısmı üzerinde Gürcistan'da yapılması planlanan demiryolu tüneli inşaatının kolaylaştırılmasına ilişkin anlaşma 3 Eylül'de İstanbul'da imzalandı. BTK Demiryolu Projesi çerçevesinde inşa edilmekte olan demiryolu Türkiye-Gürcistan hududunu bir tünel ile geçecek. Söz konusu tünel yaklaşık 5 kilometre uzunluğunda olacak. Tünelin yarısı Türkiye, yarısı da Gürcistan topraklarında kalıyor. Türkiye tarafındaki inşaat işleri büyük ölçüde tamamlanmış durumda. Gürcistan tarafının talebi üzerine tünelin Gürcistan topraklarında kalacak kısmının inşaat işlerini de Türk tarafını yapan Türk firmasının üstlenmesi üzerinde duruluyor. Sözkonusu firmanın tünel delme işlemlerinde kullanacağı ekipman ve çalışacak personelin hudut geçişlerinin kolaylaştırılması için, iki ülke arasında gümrük işlemlerinin kolaylaştırılmasına yönelik bir anlaşma imzalanması da görüşmede ele alındı.

Projenin bitiş tarihi nedir? Kars-Ahilkelek (Gürcistan) arasında 98 kilometrelik yeni bir demiryolu inşa edilmesi, Gürcistan'da ise 160 kilometrelik mevcut demiryolunun modernizasyonu suretiyle, Türkiye-Gürcistan-Azerbaycan demiryolu ağlarının doğrudan birbirine bağlanmasını öngören bir proje olan BTK Demiryolu Projesi'nin 2014 yılında hayata geçirilmesi planlanıyor.

PROJENİN TEKNİK ÖZELLİKLERİ

TÜRKİYE TARAFI;

      Hat uzunluğu: 73 Km

      Hat sayısı: Altyapı çift hatlı ve elektrikli (Üstyapı başlangıç aşamasında tek hatlı)

      Minumum kurp yarıçapı: 1000 metre

      Maksimum eğim : % 016

      Toplam tünel boyu: Çeşitli uzunluklarda toplam 10 bin metre uzunluğunda 19 adet aç-kapa tünel ile yine çeşitli uzunluklarda toplam 10 bin 280 metre uzunluğunda 8 adet delme tünel inşaatı mevcut.

GÜRCİSTAN TARAFI;

      Hat uzunluğu: 28 Km.

      Hat sayısı: Altyapı Çift hatlı ve elektrikli (Üstyapı başlangıç Aşamasında tek hatlı)

      Minumum Kurp Yarıçapı: 600 metre

      Maksimum Eğim : % 016

      Toplam tünel boyu: 2 bin 70 metrelik tünel